Tác giả: Lacie Zhang, Nghiên cứu viên Bitget Wallet
I. Mở đầu: Từ sự bàn luận sôi nổi về x402 đến sự xuất hiện của ERC-8004
Gần đây, khi giao thức x402 được thiết kế riêng cho thanh toán vi mô tự động giữa các AI Agent trở thành điểm nóng trên thị trường, các cuộc thảo luận về tiềm năng ban đầu của nó không ngừng diễn ra. Tuy nhiên, dưới ánh hào quang của x402, một tiêu chuẩn tầng sâu hơn - ERC-8004 - đang lặng lẽ lọt vào tầm ngắm của những người quan sát nhạy bén.
Một câu hỏi mới xuất hiện: Nếu x402 đã tập trung giải quyết vấn đề thanh toán, thì vị trí của ERC-8004 là gì? Hai giao thức này có phải là đối thủ cạnh tranh không?
Có vẻ như câu trả lời là không. Chúng giống như một cặp thành phần được thiết kế tinh tế, bổ sung cho nhau trong bản đồ thương mại của AI Agent.
Nguồn: Bài đăng X của Davide Crapis, Trưởng bộ phận AI của Ethereum Foundation
Một chi tiết đáng chú ý là người tạo ra x402, Erik Reppel từ Coinbase, đồng thời cũng là một trong những người ký cuối cùng của giao thức ERC-8004. Những người cùng ký tiêu chuẩn này còn có các đại diện cốt lõi đến từ MetaMask, Google và Ethereum Foundation. Đội ngũ hùng hậu và sự trùng lặp nhân sự này cho thấy rõ ràng hai giao thức không phải là đối thủ cạnh tranh, mà đang cùng nhau xây dựng một bản thiết kế lớn hơn.
Logic của bản thiết kế này rất rõ ràng: Nếu sự xuất hiện của x402 xác nhận nhu cầu to lớn về thanh toán đại lý AI, thì ERC-8004 lại đại diện cho một yếu tố cốt lõi khác ở tầng sâu hơn, cần thiết để xây dựng nền kinh tế máy móc khổng lồ này. Điều mà nó nhắm đến chính là vấn đề cốt lõi mà x402 không thể tự mình giải quyết - trong nền kinh tế hợp tác tự chủ của AI Agent, niềm tin đến từ đâu? Viện nghiên cứu Bitget Wallet có thể sẽ giúp bạn tìm ra câu trả lời trong bài viết này.
II. Vấn đề "niềm tin" trong hợp tác giữa các Agent: Bế tắc mà x402 không thể tự giải quyết
Trong hợp tác thương mại giữa các AI Agent, thanh toán (vấn đề mà x402 giải quyết) chỉ là bước cuối cùng của một vòng lặp khép kín. Một vấn đề cơ bản hơn xuất hiện trước đó: Làm thế nào để một AI Agent có thể chắc chắn rằng AI Agent mà nó thuê là đáng tin cậy? Nói cách khác, làm thế nào để Agent chứng minh mình có khả năng hoàn thành nhiệm vụ được giao?
Để trả lời câu hỏi này, cần phải khám phá khung cơ bản của thương mại Agent. Theo lý thuyết được Davide Crapis từ Ethereum Foundation ủng hộ, một hệ thống thương mại AI Agent phi tập trung phải dựa vào ba trụ cột lớn để vận hành ổn định: Khám phá (Discovery), Giao tiếp (Communication) và Tính toán (Computation).
Nguồn: Bài đăng X được Davide Crapis chia sẻ lại
Theo bảng trên, giao thức x402 chủ yếu giải quyết vấn đề tiêu chuẩn thanh toán trong lớp giao tiếp, nhưng nó không thể trả lời các vấn đề then chốt về xác thực danh tính và đánh giá uy tín. Trước khi thanh toán, AI Agent trước tiên cần được "khám phá" một cách an toàn, từ đó xây dựng niềm tin và hợp tác - ERC-8004 chính là giải pháp cho vấn đề này, tức là xây dựng một lớp niềm tin phi tập trung.
ERC-8004 do đội ngũ dAI của Ethereum Foundation và Consensys dẫn đầu, phối hợp với các tổ chức như MetaMask, Google, Coinbase cùng phát triển, nhằm trở thành "lớp niềm tin" on-chain cho AI Agent. Đây là một hệ thống đăng ký và ghi danh thương mại phi tập trung - cung cấp cho mỗi AI Agent một danh tính có thể xác minh, lịch sử thành tích đầy đủ và bằng chứng về năng lực. Tất cả thông tin sẽ được ghi lại bất biến trên chuỗi và công khai cho tất cả người tham gia truy cập.
Nguồn: Trang chủ ERC-8004
III. ERC-8004: Lớp niềm tin phi tập trung cho Agent
ERC-8004 được định vị là hạ tầng cơ bản cho nền kinh tế Agent, giá trị cốt lõi của nó là: Thông qua công nghệ blockchain, giải quyết tận gốc vấn đề thiếu danh tính đáng tin cậy giữa các AI Agent, giúp chúng thoát khỏi sự ràng buộc của các nền tảng tập trung truyền thống, xây dựng mối quan hệ hợp tác có thể xác minh và xuyên nền tảng.
Cơ chế này bắt đầu từ việc các thành viên hệ sinh thái nhập dữ liệu niềm tin: Nhà phát triển AI chịu trách nhiệm đăng ký danh tính duy nhất cho Agent; nhà phát triển ứng dụng liên tục cung cấp phản hồi hành vi của Agent để tích lũy dữ liệu uy tín; còn dịch vụ xác thực đóng vai trò là bên kiểm toán độc lập, cung cấp xác thực on-chain đáng tin cậy cho kết quả hoạt động của Agent.
Nguồn: Tổng hợp Bitget Wallet
Những thông tin này cùng hội tụ vào trung tâm đăng ký ERC-8004, nơi tập hợp ba chức năng cốt lõi của giao thức:
-
Identity Registry (Đăng ký danh tính): Thông qua giao thức ERC-721 NFT, mỗi AI Agent được gán một danh tính số duy nhất. Thiết kế này không chỉ giúp danh tính có thể chuyển nhượng mà còn cho phép liên kết với "Agent Card" tiêu chuẩn hóa, dùng để ghi lại chi tiết tên, năng lực và siêu dữ liệu của Agent, cuối cùng hiện thực hóa việc khám phá không cần cấp phép xuyên nền tảng.
-
Reputation Registry (Đăng ký uy tín): Cơ chế này dựa trên đăng ký danh tính, đóng vai trò là hệ thống kiểm duyệt phi tập trung. Khách hàng hoặc các Agent khác có thể gửi phản hồi có cấu trúc. Thiết kế then chốt là các đánh giá này có thể liên kết với bằng chứng thanh toán x402, đảm bảo chỉ những người tham gia giao dịch thực sự mới có thể đánh giá, từ đó giảm hiệu quả hành vi gian lận và đảm bảo mọi dữ liệu uy tín đều minh bạch công khai.
-
Validation Registry (Đăng ký xác thực): Cung cấp bảo đảm cuối cùng cho các giao dịch có rủi ro hoặc giá trị cao. Agent có thể yêu cầu xác thực đáng tin cậy từ bên thứ ba, ví dụ như TEE oracle, staked inference hoặc ZK-ML proofs. Những phương thức xác thực này có thể cung cấp bằng chứng mã hóa cho việc thực thi và đầu ra của mô hình cụ thể, từ đó xây dựng một cơ chế trách nhiệm có thể xác minh tương tự như chứng nhận chuyên môn trên thị trường truyền thống.
Dựa trên nền tảng dữ liệu đáng tin cậy mà ERC-8004 cung cấp, một hệ sinh thái ứng dụng hạ nguồn hoàn toàn mới có thể phát triển mạnh mẽ, ví dụ như trình duyệt khám phá và truy vấn Agent (Explorers), thị trường cho phép Agent tự do giao dịch dựa trên uy tín (Marketplaces) và các tổ chức xếp hạng chuyên nghiệp (Rating Agencies), thậm chí thúc đẩy sự ra đời của các dịch vụ sáng tạo như InfoFi và AgentFi. Tất cả các ứng dụng cao cấp này đều dựa trên danh tính và hồ sơ xác thực đáng tin cậy của Agent, đánh dấu sự hình thành chính thức của một hệ sinh thái dịch vụ Agent không cần cấp phép, hợp tác hiệu quả.
IV. Hoạt động phối hợp: Quy trình hoàn chỉnh của một giao dịch Agent
Vậy, các thành phần này phối hợp với nhau như thế nào trong thực tế? Vòng đời hoàn chỉnh của một giao dịch AI Agent phi tập trung có thể minh họa rõ ràng quy trình này.
Nguồn: Tổng hợp Bitget Wallet
-
Đầu tiên, Agent bên mua sẽ thông qua Identity Registry và Reputation Registry của ERC-8004 để khám phá và đánh giá dịch vụ, truy vấn và chọn lọc các Agent cung cấp dịch vụ có năng lực cụ thể và uy tín tốt.
-
Sau khi hai bên đạt được thỏa thuận, bên mua sẽ sử dụng giao thức thanh toán x402 để khóa khoản phí cần thiết vào hợp đồng thông minh (tức là đảm bảo tài chính).
-
Sau đó, Agent cung cấp dịch vụ bắt đầu thực hiện nhiệm vụ và chấp nhận xác thực từ bên thứ ba, kết quả công việc sẽ chạy trên lớp tính toán có thể xác minh như EigenCompute và tạo ra bằng chứng mã hóa, sau đó một Agent xác thực độc lập sẽ ghi kết quả kiểm toán vào Validation Registry của ERC-8004.
-
Cuối cùng, bước thanh toán tự động được kích hoạt, hợp đồng thông minh x402 sẽ tự động phát hiện chữ ký đáng tin cậy trong Validation Registry của ERC-8004, một khi xác nhận nhiệm vụ đạt yêu cầu, tiền sẽ tự động được giải phóng cho Agent cung cấp dịch vụ.
Trong quy trình khép kín này, ERC-8004 chịu trách nhiệm về truy cập và nghiệm thu, x402 chịu trách nhiệm thanh toán, còn tính toán có thể xác minh đảm bảo quy trình, cả ba không thể thiếu. Điều này cũng cho thấy, khác với x402 thời kỳ đầu tập trung lợi ích vào token thanh toán, hệ sinh thái của ERC-8004 (như hình dưới) sẽ phân bố ở nhiều tầng như hạ tầng, middleware và ứng dụng.
Nguồn: BlockFlow
V. Kết luận: Trật tự và tương lai của nền kinh tế máy móc
Một điều cần thừa nhận là: ERC-8004 hiện vẫn đang ở giai đoạn đầu của việc quảng bá và triển khai - việc khởi động lạnh các sản phẩm liên quan, cũng như tầm nhìn lớn về "xác thực danh tính kinh tế máy móc" có thể thành hiện thực hay không, vẫn cần thị trường quan sát thêm. Ngoài ra, chi phí và lộ trình thực hiện xác thực bên thứ ba, cũng như khả năng tương tác với các giao thức như x402, đều là những biến số lớn cần giải quyết trong tương lai.
Nhưng điều chắc chắn là, sự xuất hiện của các giao thức như ERC-8004 đánh dấu nền kinh tế máy móc đang chuyển từ "tăng trưởng hoang dã" sang "thiết lập trật tự". Lần đầu tiên, nó cung cấp cho các AI Agent tự vận hành một hệ thống danh tính và tín dụng xuyên nền tảng.
Nếu x402 là "tiền tệ" của nền kinh tế máy móc, thì ERC-8004 chính là "hộ chiếu" và "báo cáo tín dụng", đánh dấu sự khởi đầu của một hệ sinh thái dịch vụ Agent không cần cấp phép, hợp tác hiệu quả và đáng tin cậy.
