Tác giả: a16z New Media
Biên dịch: TechFlow
Trong hai ngày vừa qua, chúng tôi đã chia sẻ về cơ sở hạ tầng, tăng trưởng, khoa học đời sống & sức khỏe, Speedrun, ứng dụng và những thách thức cũng như cơ hội mà đội ngũ xây dựng tại Mỹ sẽ đối mặt vào năm 2026.
Hôm nay, chúng tôi sẽ chia sẻ 17 nhận định về tương lai do nhiều đối tác trong lĩnh vực crypto của a16z (cùng một số cộng tác viên đặc biệt) tổng hợp. Những chủ đề này bao gồm từ agent thông minh & trí tuệ nhân tạo (AI), stablecoin, token hóa & tài chính, quyền riêng tư & bảo mật, đến thị trường dự đoán, SNARKs (công nghệ bằng chứng không kiến thức) và các ứng dụng khác... cũng như cách xây dựng trong tương lai. (Nếu bạn muốn cập nhật xu hướng, hướng dẫn xây dựng, báo cáo ngành và các tài nguyên crypto khác, hãy đăng ký nhận bản tin crypto của a16z.)
Ngày mai, chúng tôi sẽ kết thúc tuần này bằng một thông báo đặc biệt cùng lời mời độc quyền từ a16z, đừng bỏ lỡ!
Dưới đây là những điểm nổi bật hôm nay:
Quyền riêng tư sẽ trở thành lợi thế cạnh tranh quan trọng nhất trong lĩnh vực crypto
Quyền riêng tư là một trong những đặc tính then chốt thúc đẩy tài chính toàn cầu lên blockchain, đồng thời cũng là mắt xích còn thiếu ở hầu hết các blockchain hiện nay. Đối với đa số blockchain, quyền riêng tư chỉ là một tính năng phụ hoặc thậm chí bị bỏ qua.
Tuy nhiên, hiện tại bản thân quyền riêng tư đã đủ hấp dẫn để giúp một blockchain nổi bật giữa các đối thủ. Quan trọng hơn, quyền riêng tư còn tạo ra “hiệu ứng khóa chuỗi”, thậm chí có thể gọi là “hiệu ứng mạng lưới quyền riêng tư”. Trong một thế giới mà cạnh tranh về hiệu suất không còn đủ, hiệu ứng này càng trở nên quan trọng.
Nhờ sự tồn tại của các giao thức cầu nối cross-chain, miễn là mọi thứ đều công khai, việc chuyển đổi từ chuỗi này sang chuỗi khác trở nên cực kỳ dễ dàng. Tuy nhiên, khi quyền riêng tư được đưa vào, sự tiện lợi này không còn nữa: chuyển token thì dễ, nhưng chuyển bí mật thì rất khó. Khi chuyển từ một chuỗi riêng tư sang chuỗi công khai, hoặc giữa hai chuỗi riêng tư, luôn tồn tại rủi ro bị bên thứ ba quan sát giao dịch on-chain, mempool hoặc lưu lượng mạng và nhận diện danh tính của bạn. Việc vượt qua ranh giới giữa chuỗi riêng tư và chuỗi công khai, thậm chí giữa hai chuỗi riêng tư, đều có thể làm rò rỉ metadata như thời gian và quy mô giao dịch, khiến việc truy vết dễ dàng hơn.
So với nhiều chuỗi mới đồng nhất, nơi phí giao dịch có thể giảm về 0 do cạnh tranh (bản chất không gian block trên các chuỗi đã gần như giống nhau), blockchain có tính năng quyền riêng tư có thể hình thành hiệu ứng mạng mạnh mẽ hơn. Thực tế, nếu một blockchain “đa năng” không có hệ sinh thái thịnh vượng, ứng dụng sát thủ hoặc lợi thế phân phối bất đối xứng, thì gần như không có lý do gì để thu hút người dùng sử dụng hoặc phát triển, chưa nói đến lòng trung thành của người dùng.
Trên blockchain công khai, người dùng có thể dễ dàng giao dịch với người dùng trên các chuỗi khác—họ tham gia chuỗi nào không quan trọng. Tuy nhiên, trên blockchain riêng tư, việc lựa chọn chuỗi nào lại rất quan trọng, vì một khi đã tham gia, họ sẽ ít muốn chuyển đổi để tránh rủi ro lộ thông tin. Hiện tượng này tạo ra một động lực “kẻ thắng ăn cả”. Và vì quyền riêng tư là điều kiện cần thiết cho hầu hết các tình huống thực tế, chỉ một vài chuỗi riêng tư có thể chiếm phần lớn thị trường crypto.
——Ali Yahya, Đối tác lĩnh vực crypto tại a16z
Thị trường dự đoán: Tương lai quy mô lớn hơn, phạm vi rộng hơn, thông minh hơn
Thị trường dự đoán đã chuyển từ lĩnh vực ngách sang xu hướng chủ đạo, và trong năm tới, chúng sẽ trở nên quy mô lớn hơn, phạm vi rộng hơn, thông minh hơn nhờ giao thoa với công nghệ crypto và AI, đồng thời mang lại những thách thức quan trọng mới cho các nhà xây dựng.
Trước hết, sẽ có nhiều hợp đồng hơn được niêm yết. Điều này có nghĩa là chúng ta không chỉ có thể tiếp cận xác suất thời gian thực về các cuộc bầu cử lớn hoặc sự kiện địa chính trị, mà còn có thể biết kết quả của nhiều chi tiết nhỏ và các sự kiện giao thoa phức tạp. Khi các hợp đồng mới này tiết lộ nhiều thông tin hơn và dần hòa nhập vào hệ sinh thái tin tức (xu hướng này đã bắt đầu), chúng cũng sẽ đặt ra các vấn đề xã hội quan trọng, như làm sao cân bằng giá trị thông tin này, cũng như thiết kế thị trường sao cho minh bạch, kiểm toán được...—những vấn đề này có thể được giải quyết bằng công nghệ crypto (SC sẽ liên kết đến bài viết liên quan của chúng tôi>).
Để xử lý số lượng hợp đồng quy mô lớn hơn, chúng ta cần những cách mới để đạt đồng thuận về sự thật nhằm giải quyết các vấn đề hợp đồng. Cách giải quyết của nền tảng tập trung (sự kiện nào thực sự xảy ra? Làm sao xác nhận?) rất quan trọng, nhưng các trường hợp tranh cãi như thị trường kiện tụng Zelensky và thị trường bầu cử Venezuela lại phơi bày hạn chế của nó. Để giải quyết các trường hợp biên này và giúp thị trường dự đoán mở rộng sang các ứng dụng hữu ích hơn, các mô hình quản trị phi tập trung mới và oracle dựa trên mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) có thể giúp xác định sự thật của kết quả tranh cãi.
AI trong ứng dụng oracle còn có thể vượt xa LLM. Ví dụ, các agent AI giao dịch trên các nền tảng này có thể quét tín hiệu toàn cầu, cung cấp lợi thế cho giao dịch ngắn hạn, từ đó tiết lộ những góc nhìn mới về thế giới và dự đoán những gì có thể xảy ra trong tương lai. (Các dự án như Prophet Arena đã cho thấy tiềm năng của lĩnh vực này.) Ngoài việc đóng vai trò là nhà phân tích chính trị phức tạp để chúng ta truy vấn insight, khi nghiên cứu chiến lược của các agent này, chúng còn có thể tiết lộ các yếu tố dự đoán cơ bản của các sự kiện xã hội phức tạp.
Liệu thị trường dự đoán có thay thế khảo sát dư luận không? Không; chúng sẽ làm khảo sát dư luận tốt hơn (và thông tin khảo sát cũng có thể được đưa vào thị trường dự đoán). Là một nhà khoa học chính trị, tôi quan tâm nhất là thị trường dự đoán sẽ phối hợp với một hệ sinh thái khảo sát dư luận phong phú và sôi động như thế nào—nhưng điều này cần dựa vào công nghệ mới, ví dụ AI có thể cải thiện trải nghiệm khảo sát; và công nghệ crypto có thể cung cấp cách chứng minh người tham gia khảo sát là con người chứ không phải bot, cùng các chức năng khác.
——Andy Hall, Cố vấn nghiên cứu crypto tại a16z (kiêm Giáo sư Kinh tế Chính trị Đại học Stanford)
Nhìn nhận token hóa tài sản thực và stablecoin từ góc độ “crypto-native” hơn
Chúng ta thấy các ngân hàng, công ty fintech và công ty quản lý tài sản rất quan tâm đến việc đưa cổ phiếu Mỹ, hàng hóa, chỉ số và các tài sản truyền thống khác lên blockchain. Tuy nhiên, khi ngày càng nhiều tài sản truyền thống được đưa lên chuỗi, việc token hóa này thường mang tính “mô phỏng vật lý”—dựa trên nhận thức hiện tại về tài sản thực, mà chưa tận dụng hết các đặc tính crypto-native.
Nhưng các hình thức tổng hợp như hợp đồng vĩnh cửu (perps) không chỉ cung cấp thanh khoản sâu hơn mà còn dễ triển khai hơn. Perps còn có cơ chế đòn bẩy dễ hiểu, vì vậy tôi cho rằng đây là sản phẩm phái sinh phù hợp nhất với nhu cầu thị trường crypto. Tôi cũng cho rằng cổ phiếu thị trường mới nổi là một trong những loại tài sản đáng “perp hóa” nhất. (Ví dụ, thanh khoản thị trường quyền chọn “0 ngày đáo hạn” (0DTE) của một số cổ phiếu thậm chí còn cao hơn thị trường giao ngay, điều này tạo ra cơ hội thử nghiệm rất thú vị cho perp hóa.)
Điều này dẫn đến vấn đề “perp hóa vs. token hóa”; nhưng dù thế nào, chúng ta nên thấy nhiều tài sản thực crypto-native (RWA) được token hóa hơn trong năm tới.
Tương tự, vào năm 2026, khi stablecoin trở thành xu hướng chủ đạo vào năm 2025, chúng ta sẽ thấy nhiều xu hướng “phát hành, chứ không chỉ token hóa”, và lượng stablecoin lưu hành chưa thanh toán sẽ tiếp tục tăng.
Tuy nhiên, stablecoin không có hạ tầng tín dụng mạnh chỉ giống như “ngân hàng hẹp”, chỉ nắm giữ các tài sản thanh khoản được coi là đặc biệt an toàn. Dù ngân hàng hẹp là một sản phẩm hiệu quả, tôi không nghĩ nó sẽ trở thành trụ cột kinh tế on-chain lâu dài.
Chúng ta đã thấy nhiều nhà quản lý tài sản, curator và giao thức mới bắt đầu thúc đẩy các khoản vay on-chain dựa trên tài sản thế chấp off-chain. Các khoản vay này thường được khởi tạo off-chain trước, sau đó mới được token hóa. Nhưng tôi cho rằng trong trường hợp này, lợi ích của token hóa là hạn chế, có lẽ chỉ thuận tiện cho việc phân phối tài sản đến người dùng đã on-chain. Do đó, tài sản nợ nên được khởi tạo trực tiếp on-chain, thay vì khởi tạo off-chain rồi mới token hóa. Khởi tạo on-chain có thể giảm chi phí dịch vụ cho vay và chi phí cấu trúc back-end, đồng thời tăng khả năng tiếp cận. Thách thức nằm ở tuân thủ và tiêu chuẩn hóa, nhưng các nhà phát triển đang nỗ lực giải quyết vấn đề này.
——Guy Wuollet, Đối tác chung lĩnh vực crypto tại a16z
Trạm trung chuyển của kinh doanh crypto: Giao dịch không phải điểm đến cuối cùng
Hiện nay, ngoài stablecoin và một số hạ tầng cốt lõi, gần như mọi công ty crypto hoạt động tốt đều đã hoặc đang chuyển sang kinh doanh giao dịch. Nhưng nếu “mọi công ty crypto đều trở thành nền tảng giao dịch”, thì tương lai ngành sẽ ra sao? Khi quá nhiều người chơi làm cùng một việc, không chỉ làm giảm sự chú ý của thị trường mà còn dẫn đến việc chỉ một vài công ty lớn trở thành người chiến thắng. Điều này cũng có nghĩa, những công ty chuyển sang giao dịch quá sớm đã bỏ lỡ cơ hội xây dựng doanh nghiệp bền vững và có khả năng phòng thủ tốt hơn.
Dù tôi rất cảm thông với các nhà sáng lập nỗ lực để tài chính công ty hiệu quả, nhưng việc chạy theo sự phù hợp sản phẩm-thị trường ngắn hạn cũng có cái giá của nó. Vấn đề này đặc biệt nổi bật trong lĩnh vực crypto, vì động lực độc đáo của token và đầu cơ khiến các nhà sáng lập có xu hướng chọn sự thỏa mãn tức thì khi tìm kiếm sự phù hợp sản phẩm-thị trường... Có thể nói đây là một “bài kiểm tra kẹo dẻo” (ám chỉ kiểm tra khả năng trì hoãn sự thỏa mãn). Giao dịch tự nó không sai, nó là chức năng quan trọng của thị trường, nhưng không nhất thiết là đích đến cuối cùng của phát triển kinh doanh. Những nhà sáng lập tập trung vào phần “sản phẩm” trong sự phù hợp sản phẩm-thị trường có thể sẽ là người chiến thắng lớn hơn.
——Arianna Simpson, Đối tác lĩnh vực crypto tại a16z
Từ “Biết khách hàng của bạn” (KYC) đến “Biết agent của bạn” (KYA)
Nút thắt của nền kinh tế agent đang chuyển từ thông minh sang nhận diện.
Trong lĩnh vực dịch vụ tài chính, số lượng “nhận diện phi nhân loại” hiện đã vượt xa nhân viên con người với tỷ lệ 96:1—nhưng những nhận diện này vẫn như bóng ma không thể vào hệ thống ngân hàng. Hạ tầng còn thiếu ở đây là KYA: Biết agent của bạn (Know Your Agent).
Cũng như con người cần điểm tín dụng để vay vốn, agent cũng cần chứng chỉ ký số crypto để giao dịch—những chứng chỉ này liên kết agent với người ủy quyền, điều kiện ràng buộc và trách nhiệm. Trước khi cơ chế này được xây dựng, các doanh nghiệp vẫn sẽ chặn agent ở tường lửa. Ngành tài chính đã mất hàng chục năm để xây dựng hạ tầng KYC, còn bây giờ, họ chỉ có vài tháng để giải quyết vấn đề KYA.
——Sean Neville, Đồng sáng lập Circle & Kiến trúc sư USDC; CEO Catena Labs
Tương lai của stablecoin: Cơ chế vào-ra tối ưu và thông minh hơn
Năm ngoái, khối lượng giao dịch stablecoin ước tính đạt 46 nghìn tỷ USD và liên tục lập kỷ lục mới. Để dễ hình dung, con số này gấp hơn 20 lần khối lượng giao dịch của PayPal; gần gấp 3 lần một trong những mạng lưới thanh toán lớn nhất thế giới là Visa; và nhanh chóng tiến sát khối lượng giao dịch của ACH—mạng lưới điện tử xử lý các giao dịch tài chính như chuyển khoản trực tiếp tại Mỹ.
Hiện nay, bạn có thể hoàn thành một giao dịch stablecoin trong chưa đến một giây với chi phí chưa đến một cent. Tuy nhiên, vấn đề chưa được giải quyết là làm sao kết nối các USD số này với hệ thống tài chính mà mọi người sử dụng hàng ngày—nói cách khác, làm sao xây dựng cơ chế vào (onramps) và ra (offramps) cho stablecoin.
Thế hệ startup mới đang lấp đầy khoảng trống này, kết nối stablecoin với hệ thống thanh toán quen thuộc và tiền tệ địa phương. Một số công ty sử dụng bằng chứng crypto, cho phép người dùng đổi số dư nội địa thành USD số một cách riêng tư. Một số khác tích hợp với mạng lưới khu vực, tận dụng mã QR, đường ray thanh toán thời gian thực... để thực hiện thanh toán liên ngân hàng. Một số khác đang xây dựng lớp ví toàn cầu và nền tảng phát hành thẻ thực sự tương tác, giúp người dùng chi tiêu stablecoin tại các cửa hàng hàng ngày. Những phương pháp này cùng nhau mở rộng phạm vi tham gia vào nền kinh tế USD số và có thể thúc đẩy stablecoin trở thành phương thức thanh toán chủ đạo.
Khi các cơ chế vào-ra này dần hoàn thiện, USD số sẽ kết nối trực tiếp với hệ thống thanh toán địa phương và công cụ thương gia, tạo ra các hành vi mới: lao động xuyên biên giới có thể nhận lương theo thời gian thực; thương gia không cần tài khoản ngân hàng vẫn nhận được thanh toán USD toàn cầu; ứng dụng có thể thanh toán tức thì cho người dùng ở bất cứ đâu. Stablecoin sẽ chuyển từ một công cụ tài chính ngách thành lớp thanh toán cơ bản của Internet.
——Jeremy Zhang, Đội ngũ kỹ thuật crypto tại a16z
Stablecoin: Mở khóa chu kỳ nâng cấp sổ cái ngân hàng, khai phá kịch bản thanh toán mới
Hiện nay, nhiều ngân hàng vẫn sử dụng hệ thống phần mềm mà các nhà phát triển hiện đại khó nhận diện: những năm 1960-1970, ngân hàng là những người sớm ứng dụng hệ thống phần mềm lớn; đến thập niên 80-90, phần mềm ngân hàng lõi thế hệ hai (như GLOBUS của Temenos và Finacle của InfoSys) bắt đầu xuất hiện. Tuy nhiên, các phần mềm này đã dần lạc hậu, tốc độ nâng cấp lại quá chậm. Do đó, ngành ngân hàng—đặc biệt là các cơ sở dữ liệu sổ cái lõi theo dõi tiền gửi, tài sản thế chấp và nghĩa vụ khác—vẫn chủ yếu chạy trên máy tính mainframe, dùng ngôn ngữ COBOL, dựa vào giao diện file batch thay vì API hiện đại.
Phần lớn tài sản toàn cầu vẫn gắn với các sổ cái lõi đã có hàng chục năm tuổi này. Dù các hệ thống này đã được kiểm chứng thực tế, được cơ quan quản lý tin tưởng và tích hợp sâu vào các kịch bản nghiệp vụ ngân hàng phức tạp, chúng cũng đang cản trở đổi mới. Ví dụ, để thêm tính năng thanh toán thời gian thực (RTP) cho các hệ thống này có thể mất hàng tháng, thậm chí hàng năm, và phải đối mặt với nhiều khoản nợ kỹ thuật và phức tạp về quy định.
Đây chính là nơi stablecoin phát huy tác dụng. Trong vài năm qua, stablecoin không chỉ tìm thấy sự phù hợp sản phẩm-thị trường và trở thành xu hướng chủ đạo, mà năm nay, các tổ chức tài chính truyền thống (TradFi) còn đón nhận stablecoin ở một tầm cao mới. Stablecoin, tiền gửi token hóa, trái phiếu chính phủ token hóa và trái phiếu on-chain đang giúp ngân hàng, công ty fintech và tổ chức tài chính xây dựng sản phẩm mới và phục vụ khách hàng mới. Quan trọng hơn, các tổ chức này có thể đổi mới mà không cần viết lại toàn bộ hệ thống cũ—dù các hệ thống này đã cũ nhưng vẫn vận hành ổn định hàng chục năm. Vì vậy, stablecoin mang đến cho tổ chức một con đường đổi mới hoàn toàn mới.
——Sam Broner
Phi tập trung mới là tương lai của nhắn tin, quan trọng hơn mã hóa lượng tử
Khi thế giới dần bước vào kỷ nguyên điện toán lượng tử, nhiều ứng dụng nhắn tin dựa trên công nghệ mã hóa (như Apple, Signal, WhatsApp) đang dẫn đầu xu hướng và đạt được thành tựu xuất sắc. Tuy nhiên, vấn đề là gần như tất cả các ứng dụng nhắn tin lớn đều dựa vào máy chủ riêng do một tổ chức duy nhất vận hành. Các máy chủ này rất dễ trở thành mục tiêu bị chính phủ đóng cửa, cài cửa hậu hoặc buộc phải cung cấp dữ liệu cá nhân.
Nếu một quốc gia có thể đóng máy chủ của bạn, nếu một công ty sở hữu khóa máy chủ riêng, thậm chí chỉ cần một công ty sở hữu một máy chủ riêng, thì mã hóa lượng tử có ý nghĩa gì? Máy chủ riêng yêu cầu người dùng “hãy tin tôi”, nhưng nếu không có máy chủ riêng, nghĩa là “bạn không cần tin tôi”. Giao tiếp không cần một công ty trung gian vận hành.
Nhắn tin cần giao thức mở, cho phép người dùng không cần tin ai cả. Và cách để đạt được điều này là mạng lưới phi tập trung: không máy chủ riêng, không ứng dụng đơn lẻ, toàn bộ mã nguồn mở, sử dụng công nghệ mã hóa hàng đầu—bao gồm cả mã hóa chống lượng tử.
Với mạng lưới mở, không cá nhân, công ty, tổ chức phi lợi nhuận hay quốc gia nào có thể tước đoạt quyền giao tiếp của chúng ta. Dù một quốc gia hay công ty đóng cửa một ứng dụng, ngày hôm sau sẽ có 500 phiên bản mới xuất hiện. Dù một node bị đóng, động lực kinh tế từ công nghệ như blockchain sẽ thúc đẩy node mới thay thế ngay lập tức.
Khi mọi người kiểm soát tin nhắn của mình bằng khóa cá nhân như kiểm soát tiền của mình, mọi thứ sẽ thay đổi. Ứng dụng có thể đến rồi đi, nhưng người dùng sẽ luôn kiểm soát tin nhắn và danh tính của mình. Dù ứng dụng ngừng hoạt động, người dùng cuối vẫn sở hữu tin nhắn của mình.
Đây không chỉ là vấn đề về khả năng chống lượng tử và mã hóa, mà còn là vấn đề về quyền sở hữu và phi tập trung. Nếu không có hai yếu tố này, chúng ta chỉ xây dựng được hệ thống mã hóa không thể bẻ khóa nhưng vẫn có thể bị đóng cửa.
——Shane Mac, Đồng sáng lập & CEO XMTP Labs
Từ “code là luật” đến “chuẩn là luật”—Tiến hóa mới của bảo mật DeFi
Một số vụ hack DeFi gần đây đã tấn công các giao thức từng được thử lửa, do đội ngũ mạnh vận hành, kiểm toán nghiêm ngặt và đã hoạt động nhiều năm. Những sự kiện này phơi bày một thực tế đáng lo ngại: tiêu chuẩn bảo mật hiện tại vẫn chủ yếu dựa vào kinh nghiệm và xử lý từng trường hợp.
Để bảo mật DeFi trưởng thành hơn, chúng ta cần chuyển từ vá lỗi theo mẫu lỗ hổng sang đảm bảo thuộc tính ở cấp độ thiết kế, từ “cố gắng hết sức” sang “phương pháp nguyên tắc”:
Ở giai đoạn tĩnh/trước khi triển khai (kiểm thử, kiểm toán, xác minh hình thức...), điều này có nghĩa là phải xác minh hệ thống các bất biến toàn cục một cách hệ thống, thay vì chỉ kiểm tra các bất biến cục bộ được chọn thủ công. Hiện nay, nhiều đội ngũ đang xây dựng công cụ chứng minh hỗ trợ AI giúp viết chuẩn, đề xuất bất biến và giảm tải công việc chứng minh thủ công vốn tốn kém và mất thời gian trước đây.
Ở giai đoạn động/sau khi triển khai (giám sát runtime, thực thi runtime...), các bất biến này có thể chuyển thành “hàng rào” thời gian thực—như tuyến phòng thủ cuối cùng. Các hàng rào này được mã hóa trực tiếp thành các assert runtime, đảm bảo mỗi giao dịch đều phải thỏa mãn các assert này.
Do đó, giờ đây chúng ta không còn giả định mọi lỗ hổng đều được phát hiện trước, mà nhúng trực tiếp các thuộc tính bảo mật then chốt vào code, tự động rollback mọi giao dịch vi phạm các thuộc tính này.
Đây không chỉ là lý thuyết. Trong thực tế, gần như mọi cuộc tấn công đã xảy ra đều sẽ kích hoạt các kiểm tra này trong quá trình thực thi, từ đó có thể chặn đứng hành vi hack. Vì vậy, triết lý “code là luật” đang tiến hóa thành “chuẩn là luật”: ngay cả tấn công mới lạ cũng phải tuân thủ các thuộc tính bảo mật bảo toàn hệ thống, cuối cùng chỉ còn lại các cuộc tấn công nhỏ hoặc cực khó thực hiện.
——Daejun Park, Đội ngũ kỹ thuật crypto tại a16z
Công nghệ crypto vượt ra ngoài blockchain: Khởi đầu kỷ nguyên xác minh tính toán mới
Trong nhiều năm, SNARKs (bằng chứng không kiến thức ngắn gọn, không tương tác)—một công nghệ chứng minh crypto cho phép xác minh tính toán mà không cần thực thi lại—gần như chỉ được ứng dụng trong lĩnh vực blockchain. Lý do là chi phí tính toán quá cao: tạo một bằng chứng tính toán có thể tốn công sức gấp 1.000.000 lần so với chạy trực tiếp phép tính đó. Chi phí cao này chỉ hợp lý khi cần chia sẻ cho hàng nghìn người xác minh, còn ở các kịch bản khác thì không thực tế.
Tình hình này sắp thay đổi. Đến năm 2026, chi phí của zkVM (máy ảo bằng chứng không kiến thức) sẽ giảm xuống khoảng 10.000 lần, bộ nhớ chỉ cần vài trăm MB—đủ nhanh để chạy trên điện thoại, đủ rẻ để ứng dụng vào nhiều kịch bản. Tại sao “10.000 lần” lại là con số kỳ diệu? Vì khả năng xử lý song song của GPU cao cấp gấp khoảng 10.000 lần CPU laptop. Đến cuối 2026, một GPU sẽ có thể tạo bằng chứng tính toán của CPU theo thời gian thực.
Đột phá này có thể hiện thực hóa tầm nhìn trong các nghiên cứu ban đầu: điện toán đám mây có thể xác minh. Nếu bạn đã chạy workload CPU trên cloud—dù vì tính toán chưa đủ lớn để tận dụng GPU, thiếu chuyên môn hoặc do hạn chế hệ thống cũ—bạn sẽ có thể nhận được bằng chứng crypto về tính đúng đắn của tính toán với chi phí hợp lý. Hơn nữa, các trình chứng minh này đã được tối ưu cho GPU, không cần chỉnh sửa code của bạn.
——Justin Thaler, Nghiên cứu viên crypto tại a16z & Phó giáo sư Khoa học Máy tính Đại học Georgetown
AI sẽ trở thành trợ lý nghiên cứu
Là một nhà kinh tế toán học, tháng 1 năm nay tôi còn rất khó để khiến mô hình AI tiêu dùng hiểu quy trình làm việc của mình; nhưng đến tháng 11, tôi đã có thể ra lệnh trừu tượng cho mô hình như với nghiên cứu sinh tiến sĩ... đôi khi chúng còn đưa ra đáp án mới mẻ và chính xác. Ngoài trải nghiệm cá nhân, chúng ta cũng bắt đầu thấy AI được ứng dụng rộng rãi hơn trong nghiên cứu, đặc biệt là lĩnh vực suy luận—mô hình hiện không chỉ tham gia trực tiếp vào quá trình khám phá mà còn tự giải quyết các bài toán Putnam (có thể là kỳ thi toán đại học khó nhất thế giới).
Hiện vẫn chưa rõ cách hỗ trợ nghiên cứu này sẽ hiệu quả nhất ở lĩnh vực nào, cũng như phát huy tác dụng cụ thể ra sao. Nhưng tôi dự đoán, nghiên cứu AI sẽ tạo ra và tưởng thưởng cho một phong cách nghiên cứu “đa tài” hoàn toàn mới: nhấn mạnh khả năng suy đoán mối liên hệ giữa các ý tưởng khác nhau và nhanh chóng ngoại suy từ các đáp án mang tính giả thuyết hơn. Những đáp án này có thể không hoàn toàn chính xác, nhưng vẫn chỉ ra hướng đúng (ít nhất dưới một cấu trúc topo nào đó). Trớ trêu thay, phương pháp này giống như tận dụng “ảo giác” của mô hình: khi mô hình đủ “thông minh”, cho chúng không gian trừu tượng để tự do khám phá, dù có thể sinh ra nội dung vô nghĩa, nhưng cũng có thể tình cờ kích hoạt phát hiện nào đó, giống như con người sáng tạo hơn khi làm việc theo hướng phi tuyến, không rõ ràng.
Cách suy luận này đòi hỏi một quy trình làm việc AI hoàn toàn mới—không chỉ là “agent đối agent”, mà còn là cấu trúc “agent bọc agent”. Trong cấu trúc này, các mô hình ở nhiều tầng giúp nhà nghiên cứu đánh giá phương pháp của mô hình ban đầu và dần chắt lọc nội dung giá trị. Tôi đã dùng cách này để viết bài, còn người khác dùng nó để tìm kiếm bằng sáng chế, sáng tạo nghệ thuật mới, thậm chí (đáng tiếc) tìm cách tấn công hợp đồng thông minh kiểu mới.
Tuy nhiên, để vận hành hiệu quả hệ thống nghiên cứu xoay quanh agent suy luận này, cần khả năng tương tác giữa các mô hình tốt hơn, cũng như cách nhận diện và bù đắp hợp lý cho đóng góp của từng mô hình—và đây chính là vấn đề mà công nghệ crypto có thể giúp giải quyết.
——Scott Kominers, Thành viên nhóm nghiên cứu crypto tại a16z & Giáo sư Trường Kinh doanh Harvard
“Thuế vô hình” của mạng mở: Mất cân bằng kinh tế thời AI và giải pháp
Với sự trỗi dậy của agent AI, mạng mở đang đối mặt với một loại thuế vô hình, loại thuế này đang phá vỡ nền tảng kinh tế của nó. Sự phá vỡ này xuất phát từ sự không tương thích ngày càng tăng giữa “lớp ngữ cảnh” (Context Layer) và “lớp thực thi” (Execution Layer) của Internet: hiện tại, agent AI lấy dữ liệu từ các trang nội dung hỗ trợ quảng cáo (lớp ngữ cảnh), mang lại tiện ích cho người dùng nhưng lại có hệ thống lách nguồn thu nuôi dưỡng nội dung đó (như quảng cáo và đăng ký).
Để ngăn mạng mở bị xói mòn thêm và bảo vệ hệ sinh thái nội dung đa dạng cung cấp nhiên liệu cho AI, chúng ta cần triển khai các giải pháp công nghệ và kinh tế quy mô lớn. Điều này có thể bao gồm mô hình nội dung tài trợ thế hệ tiếp theo, hệ thống quy kết vi mô hoặc các mô hình tài trợ mới lạ khác. Tuy nhiên, các giao thức cấp phép AI hiện tại đang cho thấy sự không bền vững về tài chính—chúng thường chỉ bù đắp một phần nhỏ doanh thu bị mất do AI chuyển hướng lưu lượng truy cập.
Mạng lưới cần một mô hình kinh tế công nghệ hoàn toàn mới, cho phép giá trị luân chuyển tự động. Chuyển đổi then chốt trong năm tới là từ mô hình cấp phép tĩnh sang cơ chế bồi thường dựa trên sử dụng thời gian thực. Điều này đòi hỏi phải thử nghiệm và mở rộng các hệ thống—có thể nhờ công nghệ nano-payment trên blockchain và tiêu chuẩn quy kết tiên tiến—để tự động thưởng cho mọi thực thể đóng góp thông tin giúp agent AI hoàn thành nhiệm vụ thành công.
——Liz Harkavy, Đội ngũ đầu tư crypto tại a16z
Sự trỗi dậy của “truyền thông staking”: Dùng blockchain tái định nghĩa niềm tin
Mô hình truyền thông truyền thống về “khách quan” đã xuất hiện vết nứt từ lâu. Internet trao quyền phát ngôn cho mọi người, ngày càng nhiều nhà vận hành, thực hành và xây dựng trực tiếp bày tỏ quan điểm với công chúng. Góc nhìn của họ phản ánh lợi ích của họ trong thế giới, và điều bất ngờ là khán giả thường tôn trọng họ vì những lợi ích đó, chứ không phải bất chấp nó.
Thay đổi thực sự không phải là sự trỗi dậy của mạng xã hội, mà là sự xuất hiện của các công cụ crypto cho phép mọi người cam kết công khai có thể kiểm chứng. Trong thời đại AI khiến việc tạo nội dung vô hạn trở nên rẻ và dễ dàng—dù là dưới danh tính thật hay giả, từ bất kỳ góc nhìn nào—chỉ dựa vào những gì người (hoặc bot) nói là không đủ. Tài sản token hóa, khóa lập trình, thị trường dự đoán và lịch sử on-chain mang lại nền tảng tin cậy mạnh mẽ hơn: người bình luận có thể chứng minh “nói đi đôi với làm”; chủ podcast có thể khóa token để chứng minh không “pump and dump” đầu cơ; nhà phân tích có thể gắn dự đoán với thị trường thanh toán công khai, tạo hồ sơ kiểm toán được.
Đây chính là hình hài sơ khai của “truyền thông staking” (Staked Media): một hình thức truyền thông không chỉ chấp nhận triết lý “có rủi ro mới có cam kết”, mà còn cung cấp bằng chứng. Trong mô hình này, độ tin cậy không còn đến từ sự giả vờ khách quan hay tuyên bố vô căn cứ, mà đến từ cam kết rõ ràng, minh bạch, có thể kiểm chứng. “Truyền thông staking” sẽ không thay thế các hình thức truyền thông khác, mà là bổ sung cho mô hình hiện tại. Nó cung cấp một tín hiệu mới: không chỉ là “hãy tin tôi, tôi trung lập”, mà là “đây là rủi ro tôi sẵn sàng chịu, và bạn có thể kiểm chứng tôi có nói thật hay không.”
——Robert Hackett, Đội ngũ biên tập crypto tại a16z
“Secrets-as-a-Service”: Bảo vệ quyền riêng tư trở thành hạ tầng cốt lõi của Internet
Đằng sau mỗi mô hình, agent và hệ thống tự động hóa là một yếu tố đơn giản nhưng then chốt: dữ liệu. Tuy nhiên, hầu hết các pipeline dữ liệu hiện nay—tức luồng dữ liệu vào hoặc ra khỏi mô hình—đều không minh bạch, dễ thay đổi và không thể kiểm toán. Điều này có thể không ảnh hưởng nhiều đến một số ứng dụng tiêu dùng, nhưng với nhiều ngành và người dùng (như tài chính và y tế), doanh nghiệp cần đảm bảo quyền riêng tư cho dữ liệu nhạy cảm. Đối với các tổ chức đang cố gắng token hóa tài sản thực, đây càng là rào cản lớn.
Vậy làm sao để vừa bảo vệ quyền riêng tư, vừa đổi mới an toàn, tuân thủ, tự chủ và toàn cầu? Dù có nhiều cách, tôi quan tâm nhất đến kiểm soát truy cập dữ liệu: ai kiểm soát dữ liệu nhạy cảm? Dữ liệu luân chuyển thế nào? Ai (hoặc cái gì) có thể truy cập?
Thiếu kiểm soát truy cập dữ liệu, bất kỳ ai muốn bảo vệ tính bí mật của dữ liệu hiện đều phải dựa vào dịch vụ tập trung hoặc giải pháp tùy chỉnh—vừa tốn thời gian, tiền bạc, vừa cản trở các tổ chức tài chính truyền thống và ngành khác tận dụng đầy đủ chức năng và lợi ích quản lý dữ liệu on-chain. Khi các hệ thống agent bắt đầu tự động duyệt web, giao dịch và ra quyết định, người dùng và tổ chức các ngành cần sự đảm bảo về mặt mật mã, chứ không phải “niềm tin cố gắng hết sức”.
Vì vậy, tôi cho rằng chúng ta cần “Secrets-as-a-Service”: một công nghệ mới cung cấp quy tắc truy cập dữ liệu gốc có thể lập trình, mã hóa phía client và quản lý khóa phi tập trung, quy định rõ ai có thể giải mã dữ liệu trong điều kiện nào, thời gian giải mã bao lâu... tất cả đều được thực thi bằng cơ chế on-chain. Kết hợp với hệ thống dữ liệu có thể kiểm chứng, “bí mật” có thể trở thành một phần của hạ tầng công cộng cơ bản của Internet, thay vì chỉ là tính năng bổ sung về quyền riêng tư ở tầng ứng dụng. Điều này sẽ biến quyền riêng tư thành hạ tầng cốt lõi của Internet.
——Adeniyi Abiodun, Giám đốc sản phẩm kiêm đồng sáng lập Mysten Labs
Quản lý tài sản cho mọi người
Dịch vụ quản lý tài sản cá nhân hóa truyền thống chỉ dành cho khách hàng giá trị tài sản cao, vì việc tư vấn tùy chỉnh và phân bổ danh mục đầu tư cá nhân hóa giữa các loại tài sản khác nhau vừa tốn kém vừa phức tạp. Tuy nhiên, khi nhiều loại tài sản được token hóa hơn, hạ tầng công nghệ crypto cho phép chiến lược đầu tư cá nhân hóa do AI đề xuất và hỗ trợ có thể được thực hiện và điều chỉnh tức thì với chi phí cực thấp.
Đây không chỉ là phiên bản nâng cấp của “robot tư vấn đầu tư”: mọi người đều có thể hưởng lợi từ quản lý danh mục chủ động, không chỉ bị động. Năm 2025, tài chính truyền thống (TradFi) đã chuyển 2-5% tài sản trong danh mục sang lĩnh vực crypto (thông qua đầu tư trực tiếp của ngân hàng hoặc sản phẩm giao dịch ETPs), nhưng đây mới chỉ là khởi đầu; đến năm 2026, chúng ta sẽ thấy nhiều nền tảng tập trung vào “tích lũy tài sản” thay vì chỉ “bảo toàn tài sản”—các công ty fintech (như Revolut và Robinhood) cũng như sàn giao dịch tập trung (như Coinbase) sẽ tận dụng lợi thế công nghệ để chiếm thị phần lớn hơn.
Song song đó, các công cụ DeFi như Morpho Vaults có thể tự động phân bổ tài sản vào thị trường cho vay có lợi suất điều chỉnh rủi ro tốt nhất, cung cấp phân bổ lợi suất cốt lõi cho danh mục đầu tư. Ngoài ra, giữ tiền nhàn rỗi dưới dạng stablecoin thay vì tiền pháp định, và đầu tư vào quỹ thị trường tiền tệ token hóa thay vì quỹ truyền thống, còn có thể mở rộng khả năng sinh lời hơn nữa.
Cuối cùng, nhà đầu tư phổ thông nay dễ tiếp cận hơn với nhiều tài sản thị trường tư nhân kém thanh khoản như tín dụng tư nhân, công ty Pre-IPO và quỹ đầu tư tư nhân. Công nghệ token hóa vừa mở khóa các thị trường này, vừa đáp ứng yêu cầu tuân thủ và báo cáo. Khi từng thành phần của danh mục đầu tư dần được token hóa (từ trái phiếu, cổ phiếu đến tài sản tư nhân và thay thế), các tài sản này có thể tự động cân bằng lại mà không cần các thao tác rườm rà như chuyển khoản ngân hàng.
——Maggie Hsu, Đội ngũ phát triển thị trường crypto tại a16z
Internet hóa thành ngân hàng: Tương lai của dòng chảy giá trị
Với sự phổ biến quy mô lớn của agent AI, cùng việc nhiều giao dịch được tự động hóa ở hậu trường thay vì phụ thuộc vào thao tác người dùng, dòng tiền—tức cách giá trị luân chuyển—cần thay đổi theo. Trong một hệ thống vận hành dựa trên ý định thay vì chỉ dẫn từng bước, dòng tiền có thể di chuyển khi agent AI nhận diện nhu cầu, thực hiện nghĩa vụ hoặc kích hoạt kết quả. Khi đó, giá trị cần luân chuyển nhanh và tự do như thông tin ngày nay, và blockchain, hợp đồng thông minh cùng các giao thức mới là chìa khóa để đạt được điều này.
Hiện nay, hợp đồng thông minh đã có thể thanh toán USD toàn cầu trong vài giây. Đến năm 2026, các công cụ nền tảng mới (như x402) sẽ khiến việc thanh toán này trở nên lập trình được và phản ứng linh hoạt. Agent có thể thanh toán tức thì, không cần cấp phép cho dữ liệu, thời gian GPU hoặc gọi API—không cần hóa đơn, đối soát hay xử lý batch; nhà phát triển có thể phát hành cập nhật phần mềm tích hợp sẵn quy tắc thanh toán, hạn mức và nhật ký kiểm toán—không cần tích hợp tiền pháp định, đăng ký thương gia hay tham gia ngân hàng; thị trường dự đoán có thể tự động thanh toán theo tiến trình sự kiện—không cần bên lưu ký hay sàn giao dịch, tỷ lệ cược cập nhật thời gian thực, agent giao dịch, thanh toán toàn cầu trong vài giây.
Khi giá trị có thể luân chuyển như vậy, “quy trình thanh toán” sẽ không còn là một lớp thao tác riêng biệt, mà trở thành một phần của hành vi mạng lưới. Ngân hàng sẽ trở thành một phần của hạ tầng Internet, còn tài sản sẽ tiến hóa thành hạ tầng. Nếu dòng tiền có thể được định tuyến như gói dữ liệu trên Internet, thì Internet không chỉ là nền tảng của hệ thống tài chính, mà bản thân nó sẽ trở thành hệ thống tài chính.
——Christian Crowley và Pyrs Carvolth, Đội ngũ phát triển thị trường crypto tại a16z
Khi kiến trúc pháp lý phù hợp với kiến trúc công nghệ: Giải phóng toàn bộ tiềm năng blockchain
Trong mười năm qua, một trong những rào cản lớn nhất khi xây dựng mạng lưới blockchain tại Mỹ là sự bất định pháp lý. Luật chứng khoán bị mở rộng và thực thi chọn lọc, buộc các nhà sáng lập phải bước vào khung pháp lý thiết kế cho công ty chứ không phải mạng lưới. Nhiều năm qua, giảm thiểu rủi ro pháp lý thay thế chiến lược sản phẩm; vai trò kỹ sư bị thay thế bởi luật sư.
Động lực này dẫn đến nhiều biến dạng kỳ lạ: nhà sáng lập được khuyên tránh minh bạch; phân phối token trở nên tùy tiện về mặt pháp lý; quản trị biến thành “kịch” bề ngoài; cấu trúc tổ chức được tối ưu hóa thành ô dù pháp lý; thiết kế token bị buộc tránh giá trị kinh tế, thậm chí không có mô hình kinh doanh. Tệ hơn, các dự án crypto lách luật lại phát triển nhanh hơn các nhà xây dựng chân chính.
Tuy nhiên, hiện tại chính phủ Mỹ đang tiến gần hơn bao giờ hết đến việc thông qua quy định cấu trúc thị trường crypto, đạo luật này có thể xóa bỏ tất cả bất đối xứng trên trong năm tới. Nếu được thông qua, đạo luật sẽ khuyến khích minh bạch, đặt ra tiêu chuẩn rõ ràng, thay thế “vòng quay thực thi” bằng lộ trình rõ ràng, có cấu trúc cho huy động vốn, phát hành token và phi tập trung hóa. Với GENIUS thúc đẩy, stablecoin đã tăng trưởng bùng nổ; còn quy định về cấu trúc thị trường crypto sẽ là một cuộc cách mạng lớn hơn, nhưng lần này là dành cho mạng lưới.
Nói cách khác, quy định này sẽ cho phép mạng lưới blockchain thực sự vận hành như một mạng lưới—mở, tự chủ, có thể kết hợp, trung lập đáng tin và phi tập trung.
——Miles Jennings, Đội ngũ chính sách crypto & Tổng cố vấn pháp lý tại a16z
