Ai đang tái định nghĩa ranh giới quản lý giữa thị trường dự đoán và cá cược

Tác giả: Tiểu Hoa

Tiêu đề gốc: Tại sao thị trường dự đoán thực sự không phải là nền tảng cá cược

(Lưu ý: Khung pháp lý, phân loại thị trường và môi trường pháp lý được thảo luận trong bài viết này đều dựa trên hệ thống quản lý của Hoa Kỳ (đặc biệt là liên bang và tiểu bang), không liên quan đến môi trường pháp lý của các quốc gia hoặc khu vực khác.)

Trong hai năm qua, thị trường dự đoán (Prediction Markets) đã nhanh chóng chuyển mình từ một khái niệm bên lề trong cộng đồng crypto trở thành tâm điểm chú ý của giới đầu tư công nghệ và tài chính chính thống.

Kalshi, một ngôi sao mới tuân thủ quy định, gần đây đã hoàn thành vòng gọi vốn E trị giá 1.1 billions USD, nâng mức định giá sau đầu tư lên 11 billions USD, với sự tham gia của các nhà đầu tư quyền lực như Paradigm, Sequoia, a16z, Meritech, IVP, ARK Invest, CapitalG, Y Combinator...

Polymarket, dẫn đầu trong lĩnh vực này, đã nhận được đầu tư chiến lược từ ICE với mức định giá 9 billions USD, tiếp tục được Founders Fund dẫn đầu vòng gọi vốn 150 millions USD với mức định giá 12 billions USD, và hiện đang tiếp tục huy động vốn với mức định giá 15 billions USD.

Dòng vốn đổ vào dày đặc như vậy, nhưng mỗi khi chúng tôi đăng tải bài viết chuyên sâu về thị trường dự đoán, phần bình luận vẫn không tránh khỏi câu hỏi: “Chẳng qua chỉ là cá cược khoác áo mới mà thôi”.

Thật vậy, ở những lĩnh vực dễ so sánh như thể thao, thị trường dự đoán và nền tảng cá cược thực sự có những điểm tương đồng về hình thức. Nhưng ở cấp độ bản chất và rộng hơn, hai hệ thống này có sự khác biệt cấu trúc trong logic vận hành.

Thực tế sâu xa hơn là: Khi có sự tham gia của các quỹ đầu tư hàng đầu, họ sẽ thúc đẩy việc đưa “sự khác biệt cấu trúc” này vào quy định, trở thành ngôn ngữ mới của ngành. Điều mà vốn đầu tư nhắm đến không phải là cá cược, mà là giá trị hạ tầng của một loại tài sản hoàn toàn mới: sàn giao dịch phái sinh sự kiện (DCM).

Xét về logic quản lý:

Thị trường cá cược tại Mỹ = quản lý cấp tiểu bang (sự khác biệt lớn giữa các bang), thuế cao (thậm chí là nguồn thu ngân sách quan trọng của nhiều bang), tuân thủ nghiêm ngặt, nhiều hạn chế;

Thị trường dự đoán mới = sàn giao dịch phái sinh tài chính, quản lý liên bang (CFTC/SEC), áp dụng toàn quốc, quy mô không giới hạn, chế độ thuế nhẹ hơn.

Tóm lại: Ranh giới của loại tài sản chưa bao giờ là vấn đề học thuật hay triết học, mà là sự phân chia quyền lực giữa quản lý và vốn đầu tư.

Sự khác biệt cấu trúc là gì?

Trước tiên hãy làm rõ thực tế khách quan: Tại sao thị trường dự đoán không phải là cá cược? Bởi vì ở cơ chế nền tảng nhất, chúng là hai hệ thống hoàn toàn khác nhau.

1. Cơ chế hình thành giá: Thị trường vs Nhà cái

Bản chất là sự khác biệt về minh bạch: Thị trường dự đoán có sổ lệnh công khai, dữ liệu có thể kiểm toán; tỷ lệ cá cược được tính toán nội bộ, không minh bạch, nền tảng có thể điều chỉnh bất cứ lúc nào.

● Thị trường dự đoán: Giá được xác định bởi sổ lệnh (order book), áp dụng định giá thị trường của phái sinh tài chính, do bên mua và bán quyết định. Nền tảng không thiết lập xác suất, không chịu rủi ro, chỉ thu phí giao dịch.

● Nền tảng cá cược: Tỷ lệ cược do nền tảng thiết lập, tích hợp lợi thế nhà cái (house edge). Dù kết quả sự kiện ra sao, nền tảng thường đảm bảo vùng an toàn lợi nhuận thông qua thiết kế xác suất. Logic của nền tảng là “lâu dài chắc thắng”.

2. Khác biệt về mục đích: Tiêu dùng giải trí vs Ý nghĩa kinh tế

Dữ liệu thực tế do thị trường dự đoán tạo ra có giá trị kinh tế, được sử dụng trong quyết định tài chính để phòng ngừa rủi ro, thậm chí có thể tác động ngược lại đến thế giới thực, ví dụ như truyền thông, định giá tài sản, quyết định doanh nghiệp, kỳ vọng chính sách.

● Thị trường dự đoán: Có thể tạo ra sản phẩm dữ liệu: ví dụ đánh giá xác suất sự kiện vĩ mô, dư luận và kỳ vọng chính sách, quản lý rủi ro doanh nghiệp (thời tiết, chuỗi cung ứng, sự kiện quản lý...), làm chỉ số tham khảo xác suất cho tổ chức tài chính, nghiên cứu, truyền thông, thậm chí làm cơ sở cho chiến lược arbitrage và phòng ngừa rủi ro.

Trường hợp nổi tiếng nhất là trong kỳ bầu cử Mỹ, nhiều hãng truyền thông đã sử dụng dữ liệu Polymarket như một nguồn tham khảo khảo sát dư luận.

● Nền tảng cá cược: Chỉ đơn thuần là tiêu dùng giải trí, tỷ lệ cược ≠ xác suất thực, không có giá trị dữ liệu lan tỏa.

3. Cấu trúc người tham gia: Con bạc đầu cơ vs Nhà kinh doanh thông tin

Thanh khoản của cá cược là tiêu dùng, thanh khoản của thị trường dự đoán là thông tin.

● Thị trường dự đoán: Người dùng bao gồm nhà nghiên cứu mô hình dữ liệu, trader vĩ mô, nhà báo và nghiên cứu chính sách, nhà kinh doanh thông tin, trader tần suất cao, nhà đầu tư tổ chức (đặc biệt ở thị trường tuân thủ quy định).

Điều này quyết định mật độ thông tin trên thị trường dự đoán cao và có tính tiên đoán (ví dụ đêm bầu cử, trước khi công bố CPI). Thanh khoản là “chủ động, dựa trên thông tin”, người tham gia nhằm mục đích arbitrage, phát hiện giá, lợi thế thông tin. Bản chất thanh khoản là “thanh khoản thông tin (informational liquidity)”.

● Nền tảng cá cược: Chủ yếu là người dùng phổ thông, dễ đặt cược theo cảm xúc và bị chi phối bởi sở thích (loss chasing / gambler fallacy), ví dụ ủng hộ “vận động viên mình thích”, đặt cược không dựa trên dự đoán nghiêm túc mà là cảm xúc hoặc giải trí.

Thanh khoản thiếu giá trị định hướng, tỷ lệ cược không chính xác hơn nhờ “tiền thông minh”, mà do thuật toán nhà cái điều chỉnh. Không tạo ra phát hiện giá, thị trường cá cược không nhằm phát hiện xác suất thực mà để cân bằng rủi ro nhà cái, bản chất là “thanh khoản tiêu dùng giải trí”.

4. Logic quản lý: Phái sinh tài chính vs Ngành cá cược khu vực

Thị trường dự đoán: Kalshi tại Mỹ được CFTC công nhận là sàn giao dịch phái sinh sự kiện (DCM), quản lý tài chính tập trung vào thao túng thị trường, minh bạch thông tin, phơi bày rủi ro, thị trường dự đoán tuân thủ chế độ thuế sản phẩm tài chính. Đồng thời, thị trường dự đoán giống như sàn giao dịch crypto, có thể toàn cầu hóa một cách tự nhiên.

Nền tảng cá cược: Thuộc quản lý của cơ quan cá cược tiểu bang, trọng tâm quản lý là bảo vệ người tiêu dùng, ngăn ngừa nghiện cờ bạc, tạo nguồn thu thuế địa phương. Cá cược phải nộp thuế cá cược, thuế tiểu bang. Cá cược bị giới hạn nghiêm ngặt bởi hệ thống giấy phép khu vực, là hoạt động mang tính khu vực.

2. Ví dụ dễ “trông giống nhau” nhất: Dự đoán thể thao

Nhiều bài viết khi nói về sự khác biệt giữa dự đoán và cá cược thường chỉ tập trung vào các ví dụ mang tính xã hội như dự đoán chính trị, dữ liệu vĩ mô, những điều này hoàn toàn khác biệt với nền tảng cá cược và dễ hiểu với mọi người.

Nhưng trong bài viết này, tôi muốn lấy ví dụ dễ bị chỉ trích nhất, chính là “dự đoán thể thao” đã đề cập ở đầu bài, trong mắt nhiều fan thể thao, thị trường dự đoán và nền tảng cá cược ở mảng này dường như không khác gì nhau.

Nhưng thực tế, cấu trúc hợp đồng của hai bên khác nhau.

Thị trường dự đoán hiện hành sử dụng hợp đồng nhị phân YES / NO (binary contracts), ví dụ:

Lakers có vô địch mùa này không? (Yes/No)

Warriors có đạt trên 45 trận thắng ở mùa thường không? (Yes/No)

Hoặc là hợp đồng theo khoảng rời rạc (range contracts):

“Cầu thủ ghi trên 30 điểm không?” (Yes/No)

Bản chất là YES/NO tiêu chuẩn hóa, mỗi hợp đồng tài chính nhị phân là một thị trường độc lập, cấu trúc giới hạn.

Hợp đồng của nền tảng cá cược có thể chia nhỏ vô hạn, thậm chí tự định nghĩa, ví dụ:

Ví dụ tỷ số cụ thể, hiệp 1 vs cả trận, cầu thủ số mấy ném phạt bao nhiêu lần, tổng số cú ném 3 điểm, cược xiên 2, xiên 3, tự định nghĩa xiên, chấp điểm, tài xỉu, chẵn lẻ, thành tích cá nhân cầu thủ, số quả phạt góc, số lần phạm lỗi, thẻ đỏ vàng, thời gian bù giờ, cược trực tiếp từng phút (live betting)...

Không chỉ phức tạp vô hạn, mà còn là cây sự kiện (event tree) phân mảnh cao, bản chất là mô hình hóa sự kiện chi tiết với tham số hóa vô hạn.

Vì vậy, ngay cả ở những chủ đề tưởng như giống nhau này, sự khác biệt về cơ chế cũng dẫn đến bốn điểm khác biệt cấu trúc đã nêu ở trên.

Với các sự kiện thể thao, bản chất của thị trường dự đoán vẫn là orderbook, do bên mua và bán hình thành, thị trường điều khiển, về bản chất giống thị trường quyền chọn. Quy tắc thanh toán chỉ sử dụng dữ liệu thống kê chính thức.

Còn trên nền tảng cá cược, tỷ lệ cược luôn là: nhà cái thiết lập/điều chỉnh, tích hợp house edge, mục tiêu là “cân bằng rủi ro, đảm bảo lợi nhuận nhà cái”. Quy tắc thanh toán có quyền giải thích kèo, tỷ lệ cược có không gian mơ hồ, thậm chí với các sự kiện phân mảnh, kết quả trên các nền tảng khác nhau có thể khác nhau.

3. Vấn đề tối thượng: Cuộc tái phân quyền lực về quyền quản lý

Lý do vốn đầu tư nhanh chóng đặt cược hàng tỷ USD vào thị trường dự đoán không phức tạp: Điều họ quan tâm không phải là “câu chuyện đầu cơ”, mà là một thị trường phái sinh sự kiện toàn cầu chưa được định nghĩa chính thức bởi quản lý — một loại tài sản mới tiềm năng sánh ngang với futures và options.

Và điều đang kìm hãm thị trường này là một vấn đề lịch sử cũ kỹ và mơ hồ: Thị trường dự đoán rốt cuộc là công cụ tài chính hay là cá cược?

Nếu ranh giới này không rõ ràng, thị trường sẽ không thể phát triển.

Quyền quản lý quyết định quy mô ngành, đó là logic cũ của Wall Street, nhưng vừa mới được áp dụng vào đường đua mới này.

Trần tăng trưởng của cá cược nằm ở cấp tiểu bang, đồng nghĩa với quản lý phân mảnh, gánh nặng thuế nặng nề, tuân thủ không đồng nhất, vốn tổ chức không thể tham gia. Đường tăng trưởng bị hạn chế ngay từ đầu.

Trần tăng trưởng của thị trường dự đoán lại nằm ở cấp liên bang. Một khi được đưa vào khung phái sinh, nó có thể tận dụng toàn bộ hạ tầng của futures và options: toàn cầu hóa, có thể mở rộng quy mô, có thể lập chỉ số, có thể tổ chức hóa.

Lúc đó, nó không còn là “công cụ dự đoán”, mà là một bộ đường cong rủi ro sự kiện có thể giao dịch.

Đó cũng là lý do tín hiệu tăng trưởng của Polymarket nhạy cảm đến vậy. Trong giai đoạn 2024–2025, khối lượng giao dịch hàng tháng nhiều lần vượt 2–3 billions USD, hợp đồng thể thao trở thành một trong những động lực tăng trưởng chính. Đây không phải là “ăn mòn thị trường cá cược”, mà là trực tiếp tranh giành sự chú ý của người dùng sportsbook truyền thống — mà trên thị trường tài chính, sự chuyển dịch chú ý thường là dấu hiệu của sự chuyển dịch quy mô.

Các cơ quan quản lý tiểu bang cực kỳ phản đối việc đưa thị trường dự đoán vào quản lý liên bang, vì điều đó đồng nghĩa với hai điều xảy ra cùng lúc: người dùng cá cược bị hút đi, nguồn thu thuế cá cược của chính quyền bang bị liên bang cắt trực tiếp. Đây không chỉ là vấn đề thị trường, mà còn là vấn đề ngân sách.

Một khi thị trường dự đoán thuộc về CFTC/SEC, chính quyền bang không chỉ mất quyền quản lý mà còn mất một trong những nguồn thu thuế địa phương “dễ thu nhất, ổn định nhất”.

Gần đây, cuộc đấu này đã bắt đầu công khai. Theo Odaily, tòa án khu vực phía Nam New York đã thụ lý vụ kiện tập thể, cáo buộc Kalshi bán hợp đồng thể thao mà không có giấy phép cá cược bang, đồng thời nghi vấn cấu trúc tạo lập thị trường của họ “khiến người dùng thực chất cá cược với nhà cái”. Vài ngày trước, Ủy ban quản lý cá cược Nevada cũng cho rằng hợp đồng “sự kiện thể thao” của Kalshi về bản chất là sản phẩm cá cược chưa được cấp phép, không nên được bảo vệ bởi quản lý của CFTC. Thẩm phán liên bang Andrew Gordon còn phát biểu tại phiên điều trần: “Trước khi Kalshi xuất hiện, không ai nghĩ cược thể thao là sản phẩm tài chính.”

Đây không phải là tranh cãi về sản phẩm, mà là xung đột về quyền quản lý và lợi ích ngân sách, cũng như cuộc chiến giành quyền định giá.

Đối với vốn đầu tư, vấn đề không phải là thị trường dự đoán có thể tăng trưởng hay không; mà là, nó sẽ được phép tăng trưởng đến mức nào.