Đằng sau làn sóng x402, ERC-8004 xây dựng nền tảng niềm tin cho AI agent như thế nào

Nếu x402 là “tiền tệ” của nền kinh tế máy móc, thì ERC-8004 chính là “hộ chiếu” và “báo cáo tín dụng”.

Tác giả: Lacie Zhang, Nghiên cứu viên Bitget Wallet

I. Dẫn nhập: Từ sự sôi động của x402 đến sự xuất hiện của ERC-8004

Gần đây, khi giao thức x402 được thiết kế riêng cho các khoản thanh toán vi mô tự động giữa các AI Agent trở thành tâm điểm của thị trường, những cuộc thảo luận về tiềm năng ban đầu của nó không ngừng diễn ra. Tuy nhiên, dưới hào quang của x402, một tiêu chuẩn nền tảng hơn – ERC-8004 – đang lặng lẽ lọt vào tầm ngắm của những người quan sát nhạy bén.

Một câu hỏi mới xuất hiện: Nếu x402 đã tập trung giải quyết vấn đề thanh toán, thì vị trí của ERC-8004 là gì? Hai giao thức này có cạnh tranh với nhau không?

Có vẻ như câu trả lời là không. Chúng giống như một cặp thành phần được thiết kế tinh vi, bổ sung cho nhau trong bản đồ kinh doanh của AI Agent.

Nguồn: Bài đăng X của Davide Crapis, Trưởng bộ phận AI của Ethereum Foundation

Một chi tiết đáng chú ý là Erik Reppel, người sáng lập x402 đến từ Coinbase, đồng thời cũng là một trong những người ký kết cuối cùng của giao thức ERC-8004. Cùng ký kết tiêu chuẩn này còn có các đại diện chủ chốt đến từ MetaMask, Google và Ethereum Foundation. Đội ngũ “nặng ký” với sự trùng lặp nhân sự cao này cho thấy rõ ràng hai giao thức không phải đối thủ cạnh tranh, mà đang cùng nhau xây dựng một bản thiết kế lớn hơn.

Logic của bản thiết kế này rất rõ ràng: Nếu sự xuất hiện của x402 xác nhận nhu cầu lớn về thanh toán giữa các AI Agent, thì ERC-8004 lại đại diện cho một yếu tố cốt lõi khác, ở tầng sâu hơn, cần thiết để xây dựng nền kinh tế máy móc rộng lớn này. Điều mà nó nhắm đến chính là vấn đề cốt lõi mà x402 không thể tự mình giải quyết – trong một nền kinh tế nơi các AI Agent tự chủ hợp tác, niềm tin đến từ đâu? Có lẽ Bitget Wallet Research sẽ giúp bạn tìm ra câu trả lời trong bài viết này.

II. Vấn đề “niềm tin” trong hợp tác giữa các Agent: Bài toán mà x402 không thể tự giải quyết

Trong hợp tác thương mại giữa các AI Agent, thanh toán (vấn đề mà x402 giải quyết) chỉ là bước cuối cùng của một chu trình khép kín. Một vấn đề căn bản hơn nằm ở phía trước: Làm thế nào để một AI Agent có thể chắc chắn rằng AI Agent khác mà nó thuê là đáng tin cậy? Nói cách khác, làm sao để một Agent chứng minh mình có khả năng hoàn thành nhiệm vụ được giao?

Để trả lời câu hỏi này, cần tìm hiểu khung cơ bản của thương mại giữa các Agent. Theo lý thuyết được Davide Crapis từ Ethereum Foundation ủng hộ, một hệ thống thương mại AI Agent phi tập trung phải dựa vào ba trụ cột lớn để vận hành ổn định: Khám phá (Discovery), Giao tiếp (Communication) và Tính toán (Computation).

Nguồn: Bài đăng X được Davide Crapis chia sẻ lại

Theo bảng trên, giao thức x402 chủ yếu giải quyết vấn đề tiêu chuẩn thanh toán ở tầng giao tiếp, nhưng nó không thể trả lời các câu hỏi then chốt về xác thực danh tính và đánh giá uy tín. Trước khi thanh toán diễn ra, AI Agent trước tiên cần được “khám phá” một cách an toàn, từ đó xây dựng niềm tin và hợp tác – ERC-8004 chính là giải pháp cho vấn đề này, tức xây dựng một tầng niềm tin phi tập trung.

ERC-8004 do đội ngũ dAI của Ethereum Foundation và Consensys dẫn đầu, phối hợp cùng MetaMask, Google, Coinbase và các tổ chức khác phát triển, nhằm trở thành “tầng niềm tin” on-chain cho các AI Agent. Đây là một hệ thống đăng ký và ghi danh thương mại phi tập trung – cung cấp cho mỗi AI Agent một danh tính có thể xác minh, lịch sử thành tích đầy đủ và bằng chứng về năng lực. Tất cả thông tin đều được ghi lại bất biến trên blockchain và công khai cho mọi người tham gia truy cập.

Nguồn: Trang chủ ERC-8004

III. ERC-8004: Tầng niềm tin phi tập trung cho các Agent

ERC-8004 được định vị là hạ tầng nền tảng cho nền kinh tế Agent, với giá trị cốt lõi là: Thông qua công nghệ blockchain, giải quyết tận gốc vấn đề thiếu danh tính đáng tin cậy giữa các AI Agent, giúp chúng thoát khỏi sự ràng buộc của các nền tảng tập trung truyền thống, xây dựng mối quan hệ hợp tác có thể xác minh, xuyên nền tảng.

Cơ chế này bắt đầu từ việc các thành viên hệ sinh thái nhập dữ liệu niềm tin: Nhà phát triển AI chịu trách nhiệm đăng ký danh tính duy nhất cho Agent; nhà phát triển ứng dụng liên tục cung cấp phản hồi về hành vi của Agent để tích lũy dữ liệu uy tín; còn dịch vụ xác thực đóng vai trò kiểm toán độc lập, cung cấp xác thực on-chain đáng tin cậy cho kết quả hoạt động của Agent.

Nguồn: Tổng hợp bởi Bitget Wallet

Tất cả thông tin này cùng hội tụ vào trung tâm đăng ký ERC-8004, nơi tập hợp ba chức năng cốt lõi của giao thức:

• Identity Registry (Đăng ký danh tính): Thông qua giao thức ERC-721 NFT, mỗi AI Agent được gán một danh tính số duy nhất. Thiết kế này không chỉ giúp danh tính có thể chuyển nhượng mà còn cho phép liên kết với “Agent Card” tiêu chuẩn hóa, ghi lại chi tiết tên, năng lực và metadata của Agent, cuối cùng hiện thực hóa việc khám phá không cần cấp phép xuyên nền tảng.
• Reputation Registry (Đăng ký uy tín): Cơ chế này, dựa trên đăng ký danh tính, đóng vai trò như một hệ thống kiểm duyệt phi tập trung. Khách hàng hoặc các Agent khác có thể gửi phản hồi có cấu trúc. Thiết kế then chốt là các đánh giá này có thể liên kết với bằng chứng thanh toán x402, đảm bảo chỉ những người tham gia giao dịch thực sự mới được đánh giá, từ đó giảm thiểu gian lận và đảm bảo mọi dữ liệu uy tín đều minh bạch, công khai.
• Validation Registry (Đăng ký xác thực): Cung cấp bảo đảm cuối cùng cho các giao dịch có rủi ro hoặc giá trị cao. Agent có thể yêu cầu xác thực đáng tin cậy từ bên thứ ba, ví dụ như TEE oracle, staked inference hoặc ZK-ML proofs. Những phương pháp này có thể cung cấp bằng chứng mã hóa cho việc thực thi và đầu ra của mô hình, từ đó xây dựng một cơ chế trách nhiệm có thể xác minh, tương tự như chứng nhận chuyên môn trên thị trường truyền thống.

Dựa trên nền tảng dữ liệu đáng tin cậy mà ERC-8004 cung cấp, một hệ sinh thái ứng dụng downstream hoàn toàn mới có thể phát triển mạnh mẽ, ví dụ như trình duyệt khám phá và truy vấn Agent (Explorers), marketplace cho phép Agent giao dịch tự do dựa trên uy tín, các tổ chức xếp hạng chuyên nghiệp (Rating Agencies), thậm chí là các dịch vụ sáng tạo như InfoFi và AgentFi. Tất cả các ứng dụng cao cấp này đều dựa trên danh tính và hồ sơ xác thực đáng tin cậy của Agent, đánh dấu sự hình thành chính thức của một hệ sinh thái dịch vụ Agent không cần cấp phép, hợp tác hiệu quả và đáng tin cậy.

IV. Hoạt động phối hợp: Quy trình hoàn chỉnh của một giao dịch Agent

Vậy các thành phần này phối hợp với nhau như thế nào trong thực tế? Vòng đời hoàn chỉnh của một giao dịch AI Agent phi tập trung có thể minh họa rõ ràng quy trình này.

Nguồn: Tổng hợp bởi Bitget Wallet

1. Đầu tiên, Agent bên cầu sẽ sử dụng Identity Registry và Reputation Registry của ERC-8004 để khám phá và đánh giá dịch vụ, truy vấn và chọn lọc các Agent cung cấp dịch vụ có năng lực cụ thể và tín nhiệm tốt.
2. Sau khi hai bên đạt được thỏa thuận, bên cầu sẽ sử dụng giao thức thanh toán x402 để khóa chi phí cần thiết vào smart contract (tức là đảm bảo tài chính).
3. Sau đó, Agent cung cấp dịch vụ bắt đầu thực hiện nhiệm vụ và chấp nhận xác thực từ bên thứ ba. Kết quả công việc sẽ được chạy trên tầng tính toán có thể xác minh như EigenCompute và tạo ra bằng chứng mã hóa, sau đó một Agent xác thực độc lập sẽ ghi lại kết quả kiểm toán vào Validation Registry của ERC-8004.
4. Cuối cùng, bước thanh toán tự động diễn ra, smart contract x402 sẽ tự động phát hiện chữ ký đáng tin cậy trong Validation Registry của ERC-8004, một khi xác nhận nhiệm vụ đạt yêu cầu, tiền sẽ tự động được giải phóng cho Agent cung cấp dịch vụ.

Trong quy trình khép kín này, ERC-8004 chịu trách nhiệm về truy cập và nghiệm thu, x402 chịu trách nhiệm thanh toán, còn tính toán có thể xác minh đảm bảo quy trình – cả ba không thể thiếu. Điều này cũng dự báo rằng, khác với giai đoạn đầu khi lợi nhuận tập trung vào token thanh toán của x402, hệ sinh thái ERC-8004 (như hình dưới) sẽ phân bố trên nhiều tầng như hạ tầng, middleware và ứng dụng.

Nguồn: BlockFlow

V. Kết luận: Trật tự và tương lai của nền kinh tế máy móc

Một điều cần thừa nhận là: ERC-8004 hiện vẫn đang ở giai đoạn đầu của việc quảng bá và triển khai – việc khởi động sản phẩm liên quan và liệu tầm nhìn lớn về “xác thực danh tính nền kinh tế máy móc” có thể thành hiện thực hay không vẫn cần thị trường kiểm chứng. Ngoài ra, chi phí xác thực bên thứ ba, lộ trình triển khai cụ thể, cũng như khả năng tương tác với các giao thức như x402, đều là những biến số lớn cần giải quyết trong tương lai.

Nhưng có thể khẳng định rằng, sự xuất hiện của các giao thức như ERC-8004 đánh dấu nền kinh tế máy móc đang chuyển từ “tăng trưởng tự phát” sang “thiết lập trật tự”. Lần đầu tiên, các AI Agent tự vận hành có được hệ thống danh tính và tín dụng xuyên nền tảng.

Nếu x402 là “tiền tệ” của nền kinh tế máy móc, thì ERC-8004 chính là “hộ chiếu” và “báo cáo tín dụng”, đánh dấu sự khởi đầu của một hệ sinh thái dịch vụ Agent không cần cấp phép, hợp tác hiệu quả và đáng tin cậy.