Giấc mơ AI Agent trị giá 30 nghìn tỷ của a16z sẽ được hiện thực hóa bằng cách nào? Câu trả lời nằm trong “AI Hunger Games”

AI kiểu Darwin đang giải quyết vấn đề hình thành vốn, là động lực thúc đẩy đổi mới Crypto AI.

Tác giả: 0xJeff

Biên dịch: AididiaoJP, Foresight News

Đã tròn một năm kể từ khi làn sóng AI Agents quý IV năm 2024 bắt đầu.

Thời điểm đó, @virtuals_io là người đầu tiên đưa ra khái niệm “token hóa AI Agents”, tức là ghép cặp ứng dụng AI/token với token khởi động công bằng.

Chỉ trong vòng một năm ngắn ngủi, lĩnh vực Crypto AI đã có những thay đổi to lớn: thúc đẩy phong trào mã nguồn mở AI tổng quát, hàng loạt công cụ xuất hiện, giúp cả nhà phát triển lẫn người mới dễ dàng bắt tay vào xây dựng dự án.

Ban đầu, chỉ là một sản phẩm AI phát hành token, khởi động công bằng với định giá thấp, do các nhà phát triển độc lập hoặc nhóm nhỏ dẫn dắt. Ngày nay, nó đã phát triển thành một hệ sinh thái Crypto AI hoàn chỉnh, hàng trăm đội ngũ xuất sắc đang xây dựng tầm nhìn của họ tại đây.

Trước sức nóng gần đây từ câu chuyện x402, bài viết này sẽ tổng hợp hiện trạng ngành, phân tích sự thay đổi, tiến trình của các nhân tố chủ chốt để bàn về câu hỏi quan trọng nhất: Tất cả sẽ đi về đâu? Giá trị cốt lõi của Crypto AI Agents là gì?

Nếu bạn giống tôi, cảm thấy hào hứng với AI và thích học hỏi, chắc hẳn bạn đã nhận ra tốc độ phát triển của AI cực kỳ nhanh. Tháng nào cũng có những thứ mới lạ, thú vị xuất hiện. Từ các ứng dụng cơ bản kiểu “có cũng tốt”, như mọi thứ đều có thể mang phong cách Ghibli, đến video AI chất lượng sản xuất, rồi đến AI Agents có năng suất vượt trội so với lập trình viên sơ cấp thông thường.

Nhưng trong lĩnh vực Crypto, tình hình không phải lúc nào cũng như vậy. Năm ngoái, khi câu chuyện AI Agents nổi lên, các dự án hot là:

• @truth_terminal trở nên sống động, tương tác với @pmarca của a16z và nhận được đầu tư.
• @aixbt_agent cung cấp phân tích sắc bén, đồng thời là một người chơi Crypto bản địa kỳ quặc trên nền tảng X.
• @virtuals_io với tư cách là “xã hội Agents”, phát hành “Agent token” thường tăng giá 10-50 lần.
• @dolos_diary là “kẻ bắt nạt” số một trên Internet, được yêu thích nhờ sự sắc sảo và hài hước.
• @luna_virtuals là thần tượng AI đầu tiên.

Khi câu chuyện bắt đầu, giải trí là chủ đề số một. Nhưng giờ đây đã lâu rồi chúng ta không thấy AI Agents mang lại bất kỳ hình thức giải trí mới nào (có lẽ đây là điều tốt, nhưng sức hấp dẫn của thời kỳ AI sơ khai đã biến mất).

Bây giờ, trọng tâm cực kỳ tập trung vào lĩnh vực dọc mà Crypto giỏi nhất: các trường hợp tài chính, tức là kiếm tiền (và không để mất tiền).

a16z trong báo cáo mới nhất “Tình trạng ngành công nghiệp Crypto” đã đưa ra quy mô thị trường tiềm năng của nền kinh tế Agents là 30 nghìn tỷ USD, điều này có thể hơi phi thực tế, vì dự kiến đến năm 2030, toàn bộ thị trường AI cũng chỉ đạt vài nghìn tỷ USD.

Dù vậy, tôi tin rằng toàn bộ nền kinh tế Agents thực sự có thể trị giá hàng nghìn tỷ USD. Khi các công cụ AI sinh thành và AI chuyên ngành giúp cá nhân nâng cao năng suất, doanh nghiệp tăng tỷ lệ áp dụng, quy trình làm việc do AI thúc đẩy được triển khai hiệu quả hơn trong tổ chức, thị trường này sẽ không ngừng mở rộng.

Lĩnh vực Crypto cũng không ngoại lệ. Nhưng vì ngành này cực kỳ tập trung vào kiếm tiền, quy trình làm việc tự nhiên sẽ xoay quanh việc kiếm tiền. Các danh mục sau đây đặc biệt nổi bật:

DeFi: Điểm phù hợp sản phẩm-thị trường trưởng thành nhất của lĩnh vực Crypto

• Giao dịch (spot, perpetual, trên CEX/DEX)
• Thị trường tiền tệ (cho vay, thế chấp tài sản mã hóa)
• Stablecoin (phương tiện trao đổi/đơn vị giá trị ổn định, chiến lược DeFi lợi suất cao có thể kết hợp)
• Giao thức lợi suất (thị trường lãi suất, thị trường điểm thưởng, thị trường funding rate, yield optimizer/sản phẩm vault)
• RWA/DePIN (đưa tài sản sản xuất thực tế lên chuỗi, kết nối vốn on-chain để đáp ứng nhu cầu off-chain)

Đây là thị trường tiềm năng lớn nhất, tổng giá trị khóa vượt 150 tỷ USD, vốn hóa stablecoin vượt 300 tỷ USD. Quy định ngày càng rõ ràng và việc các tổ chức áp dụng ngày càng tăng đang thúc đẩy nhiều vốn hơn lên chuỗi; tỷ lệ sử dụng stablecoin tăng vọt cũng thu hút nhiều doanh nghiệp và startup sử dụng kênh crypto.

Dựa trên những lý do này, nhu cầu tự động hóa vừa là hạ tầng và công cụ backend, vừa là frontend cho doanh nghiệp/startup đưa người dùng phổ thông lên chuỗi sẽ là chìa khóa thúc đẩy giai đoạn tiếp theo của việc áp dụng.

Những AI agent có thể trừu tượng hóa sự phức tạp của DeFi, đơn giản hóa quy trình thực thi, hoặc cải thiện các khía cạnh then chốt của DeFi (như quản lý rủi ro, cân bằng lại tài sản, quản lý chiến lược, v.v.) rất có thể sẽ nắm bắt được một phần giá trị khổng lồ chảy vào các giao thức DeFi.

Những người chơi chủ chốt trong hệ sinh thái:

@almanak, @gizatechxyz, @Cod3xOrg, @TheoriqAI, @ZyfAI_

• DeAI là điểm phù hợp sản phẩm-thị trường trưởng thành nhất của Crypto AI
• Thị trường dự đoán x AI: Phân khúc phát triển nhanh nhất trong Crypto

Nếu bạn quan sát hệ sinh thái liên tục, sẽ thấy lĩnh vực DeFi x AI không thay đổi nhiều. Đó là vì giải quyết quy trình làm việc liên quan đến DeFi cực kỳ khó. Bạn không thể đơn giản nhét AI vào và cầu mong có kết quả tốt, mà phải thiết kế cấu trúc và biện pháp bảo vệ có trách nhiệm để tránh sự cố nghiêm trọng.

Tại sao tôi nói về những điều này, thay vì nói chung về “AI Agents”?

Hệ sinh thái AI Agents ban đầu về cơ bản chỉ là các agent được xây dựng trong Virtuals và hệ sinh thái của nó (có thể thêm vài cái như CreatorBid), cùng các framework như ai16z (nay là ElizaOS) giúp xây dựng “agent” hoặc bot X có thể gọi nhiều công cụ, ngoài ra còn có nhiều framework khác như Arc, Pippin, v.v.

Những thứ này rất thú vị, nhưng đó không phải là định nghĩa thực sự của AI Agents. Agent thực sự phải là AI có thể hiểu môi trường, hiểu vai trò và trách nhiệm của mình, chủ động ra quyết định và hành động để đạt mục tiêu cụ thể với sự can thiệp tối thiểu của con người.

Nhìn quanh, hơn 95% dự án không như vậy. Chúng chỉ là phần mềm, sản phẩm AI sinh thành, hoặc vẫn đang trong quá trình phát triển thành AI agent tự chủ.

Tôi không có ý hạ thấp ai cả. Tôi muốn nhấn mạnh rằng, chúng ta * vẫn đang ở giai đoạn rất sớm, đến mức hầu hết mọi người chưa thực sự hiểu cái gì hiệu quả.

Những ai đã hiểu cái gì hiệu quả, thường không được xếp vào “AI Agents”, mà được coi là một dự án AI.

Hiện trạng hệ sinh thái

Sức nóng gần đây từ x402 đã kích thích dòng vốn và sự quan tâm đến Crypto AI, nhưng diện mạo hệ sinh thái mới đã khác xa trước đây.

1. Sức nóng của framework đã hạ nhiệt

Framework từng rất quan trọng, giúp builder khởi động nhanh, giảm thời gian học và viết code, thiết kế quy trình. Công cụ như MCP nâng cao khả năng gọi agent hoặc cung cấp API, ERC-8004 sẽ giúp xây dựng registry và xác lập Ethereum là lớp tin cậy và thanh toán, Google A2A & AP2 đang trở thành framework ưa thích của builder, còn các công cụ xây dựng AI agent/workflow như n8n cũng thu hút nhiều developer và người dùng phổ thông.

Chính vì vậy, sự thổi phồng quanh “framework” đã giảm, nhiều dự án chuyển hướng khác. Ví dụ @arcdotfun chuyển sang workflow builder; @openservai ban đầu định vị là “cluster”, giờ cũng chuyển sang workflow builder, cùng các công cụ nhằm tận dụng agent để tạo doanh nghiệp AI Web3, nhắm đến nhóm người dùng cụ thể (như workflow thị trường dự đoán).

Framework vẫn quan trọng, nhưng khi framework và công cụ AI Web2 phổ biến, cùng việc áp dụng kênh Web3, sự thổi phồng quanh framework Web3 đã giảm.

2. Chuyển đổi mô hình ngành

Mô hình launchpad khởi động công bằng có lợi cho nhà đầu tư nhỏ lẻ, nhưng khiến đội ngũ khó mở rộng quy mô. Nó cũng dễ trở thành nơi developer độc lập xây dựng ngắn hạn hoặc chỉ để đầu cơ, thay vì xây dựng doanh nghiệp AI bền vững 3-5 năm trở lên.

Ở khía cạnh này, Virtuals mở rộng thông qua giao thức kinh doanh agent là hợp lý. Khi x402 xác lập vị thế là kênh thanh toán agent, xây dựng hạ tầng chấm điểm tin cậy/danh tiếng agent, cũng như cơ chế xác định agent hợp tác và trả phí cho nhau, điều này rất quan trọng để hiện thực hóa tầm nhìn agent.

Tuy nhiên, thách thức và vấn đề cốt lõi vẫn còn: “Liệu có dịch vụ chất lượng cao mà mọi người sẵn sàng trả tiền không?”

Nếu đa số dịch vụ đều vô dụng, tại sao mọi người không dùng luôn dịch vụ AI Web2 mà phải chọn Web3? Nếu vậy, ý nghĩa của việc tập hợp agent Web3 là gì?

Để xây dựng doanh nghiệp AI bền vững tạo ra doanh thu 7-8 con số, bạn cần vốn, nhân tài chủ động và thời gian để xây dựng tầm nhìn, trong khi mô hình khởi động công bằng khó đáp ứng được những nhu cầu này.

Ngược lại, chúng ta thấy các đội AI vừa và lớn ngày càng được ưa chuộng, họ có thể gọi vốn từ angel và VC, rồi vào thị trường qua vòng cộng đồng.

Những đội này nhờ nguồn lực (vốn, nhân tài, VC hậu thuẫn, v.v.) thường cung cấp sản phẩm/dịch vụ chất lượng cao hơn nhiều, điều này cũng khiến token của họ thường có hiệu suất tốt hơn.

3. Mô hình lợi nhuận và tokenomics không hiệu quả

Quản lý đồng thời sản phẩm AI và token đòi hỏi hai bộ kỹ năng hoàn toàn khác nhau, cần thiết kế kỹ lưỡng để kết hợp cả hai, nhằm tăng tốc tăng trưởng sản phẩm và thu hút người dùng (ví dụ: airdrop token cho đúng người dùng → chuyển đổi thành người dùng trả phí → trả phí sử dụng sản phẩm → nhận thêm token, token này thông qua chia sẻ doanh thu, buyback, quản trị, v.v. để gắn kết lợi ích lâu dài giữa người dùng và dự án → flywheel tiếp tục quay).

Nói thì dễ, làm thì khó. Đa số đội AI agent nhỏ phân bổ 30-80% tokenomics, dẫn đến không còn nguồn lực để khởi động bất kỳ flywheel tăng trưởng nào.

Phần lớn dự án áp dụng mô hình SaaS subscription hoặc tính phí theo usage/điểm, và thêm tùy chọn trả bằng token để được giảm giá. Nhiều dự án dùng một phần doanh thu subscription để buyback token, hoặc đốt token dùng để trả phí dịch vụ.

Dùng doanh thu subscription để buyback token là được, nhưng chỉ bắt buộc trả bằng token (hoặc chỉ giảm giá) thì khó mở rộng quy mô.

Token crypto biến động rất lớn. Dùng nó làm phương tiện thanh toán không phải ý hay (hôm nay tăng 20%, mai giảm 30%, rất khó lập ngân sách).

4. AI kiểu Darwin: Con đường hình thành vốn mới và tokenomics rõ ràng

@opentensor (Bittensor) đã trở thành nền tảng hàng đầu để founder khởi động ý tưởng, miner đóng góp cho AI, nhà đầu tư đầu tư vào DeAI có thể thay đổi ngành tiếp theo.

@flock_io tận dụng liên kết học liên bang, đặt ra tiêu chuẩn cho AI bảo vệ quyền riêng tư và AI chuyên ngành, thu hút doanh nghiệp Web2, chính phủ làm khách hàng, cũng như trainer (miner) muốn đóng góp cho AI. Giống Bittensor, Flock giúp công ty tận dụng nhân tài bên ngoài để hoàn thành công việc AI thú vị và ý nghĩa.

@BitRobotNetwork lấy cảm hứng từ Bittensor, đang áp dụng phương pháp tương tự để dẫn dắt hệ sinh thái subnet tập trung vào robot.

Đồng thời, các chuẩn mực/thẩm định thế giới thực có yếu tố tài chính thực cũng đang xuất hiện (điều này cũng trở thành một hình thức giải trí chất lượng cao):

• Alpha Arena của @the_nof1 cho 6 mô hình AI tiên tiến thi đấu giao dịch perpetual contracts với tiền thật (mỗi mô hình 10.000 USD).
• @FractionAI_xyz tận dụng cạnh tranh giữa các AI agent để cải thiện/liên tục tinh chỉnh agent, nhằm cung cấp output, tín hiệu, lợi nhuận và quản lý rủi ro tốt hơn.
• @openservai tạo OpenArena, để các mô hình AI cạnh tranh trong giao dịch thị trường dự đoán.

AI kiểu Darwin đang giải quyết vấn đề hình thành vốn, là động lực thúc đẩy đổi mới Crypto AI.

• Subnet Chutes số 1 của Bittensor đã là nhà cung cấp dịch vụ inference số 1 trên OpenRouter, mà OpenRouter là cổng API hợp nhất được các developer AI tổng quát toàn cầu ưa chuộng nhất.
• Các subnet tính toán hàng đầu (3-4 subnet) có tổng doanh thu định kỳ hàng năm đạt 20-30 triệu USD.
• Các subnet liên quan đến dự đoán bắt đầu có doanh thu định kỳ hàng năm từ hàng trăm nghìn đến hàng triệu USD nhờ thương mại hóa tín hiệu alpha, và/hoặc tận dụng tín hiệu để giao dịch/dự đoán tốt hơn.

AI cạnh tranh kiểu Darwin = hình thành vốn (không cần VC) + tăng tốc đổi mới (thu hút kỹ sư AI/ML đóng góp) = đây sẽ là động lực cốt lõi thúc đẩy câu chuyện AI Agents năm 2026.

Chú thích: “AI kiểu Darwin” chỉ một hệ sinh thái phi tập trung thúc đẩy phát triển, đánh giá và thưởng cho mô hình AI dựa trên cạnh tranh và kinh tế thị trường. Cốt lõi là “chọn lọc tự nhiên”, như lý thuyết của Darwin, để mô hình AI xuất sắc, hữu ích nhất chiến thắng trong cạnh tranh công khai và nhận thưởng.

Vậy, với các đội nhỏ hoặc AI Agents, hiện có gì đáng hào hứng?

Thành thật mà nói, có vài cái tôi dùng thấy ổn, nhưng hiện chưa có cái nào khiến tôi sẵn sàng trả phí.

• Nghiên cứu: Grok bao phủ nền tảng X, ChatGPT bao phủ lĩnh vực tổng quát.
• Phân tích chuyên sâu: Tôi chủ yếu đọc newsletter và báo cáo Messari.
• Nhìn nhanh thị trường: Dùng chatbot TG của @elfa_ai.
• Ý tưởng giao dịch thị trường dự đoán: Dùng @AskBillyBets, @Polysights, và @aion5100 của @futuredotfun. (Rất mong chờ aVault của @sire_agent, nhưng chưa public).
• DeFi: Chủ yếu tự thao tác, đôi khi dùng @almanak và @gizatechxyz, nhưng những cái này không phải “AI Agents” đúng nghĩa.
• Giao dịch: Dùng @DefiLlama để swap trên EVM, hoặc @JupiterExchange để swap trên Solana. Không giao dịch perpetual (khi cần thì dùng @Cod3xOrg hỗ trợ phân tích và thực thi).

Lĩnh vực Crypto quen để người dùng dùng miễn phí mọi thứ, nên người dùng thích công cụ miễn phí. Token-gated hoặc paywall không hiệu quả, nhưng nhúng phí vào sản phẩm thì khả thi. Đó là lý do mô hình định giá dựa trên kết quả * rất hiệu quả. Người ta không muốn trả 40 USD/tháng, nhưng sẵn sàng trả 40 USD phí gas cho một giao dịch thành công.

Nếu bạn có thể mang lại kết quả tối ưu (lợi suất cao, giá giao dịch tốt nhất), miễn là kết quả đủ tốt, chẳng ai bận tâm bạn nhúng phí vào.

Sau khi thử rất nhiều ứng dụng hoặc AI Agents Crypto, tôi nhận ra: sản phẩm tốt nhất hiện tại là sản phẩm có thể kiếm tiền, và lĩnh vực dọc tốt nhất để đạt mục tiêu này là launchpad (và thị trường dự đoán sắp bùng nổ), tức là vận hành “casino” on-chain và tích lũy phí từ giao dịch.

Triển vọng tương lai

• Các trường hợp sử dụng thực sự có thể đạt adoption đại chúng (tức là developer hoặc người dùng AI ngoài ngành cũng dùng) sẽ xuất hiện vào năm sau, rất có thể đến từ hệ sinh thái DeAI/AI kiểu Darwin.
• 2026 sẽ là năm của Crypto AI, các trường hợp DeFi, hạ tầng DeAI và dự đoán sẽ bùng nổ.
• Đa số đội AI Agents nhỏ sẽ dần biến mất hoặc bị mua lại/sáp nhập, hoặc chuyển sang xây dựng trong hệ sinh thái AI kiểu Darwin.
• Crypto AI và AI Agents với tư cách là các phân khúc sẽ hợp nhất, đánh dấu hướng sản phẩm và tầm nhìn Crypto AI rõ ràng hơn.
• Launchpad vẫn sẽ là trung tâm của Crypto Twitter, tạo ra volume và phí giao dịch, nhưng đổi mới lớn thực sự thúc đẩy ngành sẽ xảy ra ở nơi tập trung nhiều tài nguyên nhất (vốn, nhân tài, kênh phân phối và adoption).

Ý nghĩa thực sự của Crypto AI Agents là gì?

Đối với “AI Agents”, ý nghĩa là thiết kế trải nghiệm giao dịch khoác áo “đầu tư công nghệ”, dù đa số chỉ là wrapper LLM khoác vỏ token.

Trong hầu hết trường hợp, nó mang lại cho nhà đầu tư nhỏ lẻ cơ hội đầu tư sớm vào tài sản đầu cơ “AI Agents” kiểu này và kiếm tiền.

Crypto AI Agents với tư cách là một câu chuyện, ý nghĩa là đặt nền móng cho nền kinh tế Agents tương lai, khi blockchain sẽ là hạ tầng/kênh cốt lõi, biến tất cả thành hiện thực.