Tác giả: Cred
Biên dịch: Saoirse, Foresight News
Là một nhà giao dịch tự quyết định, việc phân loại các giao dịch là rất hữu ích.
Giao dịch hệ thống và giao dịch tự quyết định không phải là hai thái cực đối lập hay loại trừ lẫn nhau.
Trong trường hợp cực đoan, một bên là hệ thống giao dịch hoàn toàn tự động – nó luôn ở trạng thái “bật”, chịu trách nhiệm quản lý mọi khâu của quy trình giao dịch; mặt khác là hành vi đầu cơ hoàn toàn dựa vào cảm tính – không có quy tắc, cũng không tồn tại chiến lược giao dịch cố định.
Về mặt kỹ thuật, chỉ cần thực hiện bất kỳ mức độ quyền tự quyết nào (ví dụ như tắt hệ thống tự động hoặc điều chỉnh cân bằng vị thế thủ công), đều có thể được xếp vào “hành vi tự quyết định”, nhưng định nghĩa như vậy quá rộng, thiếu giá trị tham khảo thực tế.
Trên thực tế, định nghĩa của tôi về “nhà giao dịch tự quyết định” có lẽ phù hợp với phần lớn độc giả, với các đặc điểm cốt lõi bao gồm:
-
Chủ yếu thực hiện giao dịch thủ công;
-
Phân tích tập trung vào khía cạnh kỹ thuật (bao gồm các mức giá quan trọng, biểu đồ, dòng lệnh, các yếu tố tin tức...);
-
Đánh giá chủ quan về việc chiến lược giao dịch có hiệu quả hay đáng tham gia hay không;
-
Có quyền tự quyết đối với các yếu tố cốt lõi của giao dịch: kiểm soát rủi ro, quy mô vị thế, điểm vào lệnh, điều kiện cắt lỗ, mục tiêu giá, quản lý giao dịch.
Cần nhấn mạnh rằng, “tự quyết định” không nên đồng nghĩa với “lười biếng”.
Một số nhà giao dịch sẽ nói: “Anh bạn, không có hai chiến lược giao dịch nào hoàn toàn giống nhau, nên việc kiểm tra là vô ích, dù sao mỗi lần tình huống cũng khác nhau.”
Nhưng những nhà giao dịch tự quyết định xuất sắc thường nắm vững dữ liệu chi tiết của thị trường mà họ giao dịch, xây dựng sổ tay chiến lược giao dịch, đặt ra điều kiện lọc trạng thái thị trường, ghi lại nhật ký giao dịch để tối ưu hóa hiệu suất, v.v.
Khi thực hiện quyền tự quyết, họ ít nhất sẽ tuân theo một bộ khung quy tắc nhất định; khi tích lũy kinh nghiệm, các quy tắc sẽ dần linh hoạt hơn, tỷ lệ tự quyết định trong quy trình giao dịch cũng tăng lên.
Nhưng quyền quyết định linh hoạt này là thành quả của sự tích lũy, chứ không phải tự nhiên mà có.
Dù thế nào, theo kinh nghiệm và quan sát của tôi, phần lớn các chiến lược giao dịch tự quyết định có kỳ vọng dương (+EV) đều có thể được phân thành ba loại rõ ràng sau (tên các loại do tôi tự đặt):
-
Loại tăng trưởng (Incremental)
-
Loại lồi (Convex)
-
Loại chuyên gia (Specialist)
Mỗi loại có ba tiêu chí phân biệt cốt lõi:
-
Tỷ lệ rủi ro/lợi nhuận (R:R)
-
Xác suất thành công (Probability)
-
Tần suất xuất hiện (Frequency)
(Lưu ý: Kết hợp tỷ lệ rủi ro/lợi nhuận với xác suất thành công có thể ước tính sơ bộ kỳ vọng của giao dịch, nhưng ở đây chỉ đơn giản hóa bằng ba tiêu chí này.)
Sau đây chúng ta sẽ phân tích từng loại giao dịch.
Giao dịch tăng trưởng
Đặc điểm cốt lõi: Tỷ lệ rủi ro/lợi nhuận thấp, xác suất thành công cao, tần suất xuất hiện trung bình
Đây là loại giao dịch then chốt giúp duy trì hoạt động tài khoản bình thường và giữ độ nhạy cảm với thị trường.
Chúng có thể không “bắt mắt”, cũng không phù hợp để khoe trên mạng xã hội, nhưng lại là “nền tảng” của nhà giao dịch – chỉ cần có lợi thế nhất định trên thị trường, lợi nhuận từ loại giao dịch này có thể tăng trưởng lãi kép đáng kể.
Các ví dụ điển hình: giao dịch cấu trúc vi mô thị trường, giao dịch dòng lệnh, giao dịch hồi quy giá trị trung bình trong ngày, giao dịch dựa trên quy luật thống kê (như hiệu ứng khung giờ trong ngày, hiệu ứng cuối tuần, hiệu ứng sau khi công bố tin tức), giao dịch trong vùng giá khi biến động thấp, v.v.
Rủi ro chính của loại giao dịch này là “suy giảm lợi thế” và “thay đổi trạng thái thị trường đột ngột”.
Nhưng hai rủi ro này có thể coi là “chi phí cần thiết của giao dịch”: cơ hội giao dịch trong ngày vốn không phải lúc nào cũng có, và nếu đứng sai hướng khi thị trường thay đổi đột ngột, cái giá phải trả thường rất lớn (có thể tham khảo trường hợp chế độ Gaddafi sụp đổ để hiểu rủi ro của việc giao dịch ngược xu hướng khi xu hướng đảo chiều).
Giao dịch tăng trưởng là loại giao dịch cực kỳ thực tế: thường có thể mang lại lợi nhuận ổn định, tần suất xuất hiện đủ cao – vừa làm phẳng đường cong lợi nhuận, vừa cung cấp cho nhà giao dịch thông tin hiệu quả về thị trường và xu hướng tiềm năng.
Giao dịch lồi
Đặc điểm cốt lõi: Tỷ lệ rủi ro/lợi nhuận cao, xác suất thành công trung bình, tần suất xuất hiện thấp
Phần lớn các giao dịch dựa trên khung thời gian cao (như daily, weekly) – đặc biệt là các giao dịch xoay quanh sự gia tăng biến động hoặc thay đổi xu hướng thị trường – đều thuộc loại này.
Đúng như tên gọi, loại giao dịch này không xuất hiện thường xuyên, nhưng một khi xuất hiện, chỉ cần bắt được một phần lợi nhuận trong biến động lớn cũng có thể mang lại phần thưởng hậu hĩnh.
Các ví dụ điển hình: giao dịch breakout khung thời gian cao, giao dịch đảo chiều sau khi breakout thất bại ở khung thời gian cao, giao dịch tiếp diễn xu hướng khung thời gian cao, giao dịch dựa trên các yếu tố kích thích lớn/tin tức, giao dịch khi vốn và hợp đồng mở đạt cực trị, giao dịch breakout sau khi biến động bị nén, v.v.
Rủi ro chính của loại giao dịch này bao gồm: breakout giả, khoảng cách giữa các cơ hội giao dịch quá dài, khó quản lý giao dịch.
Tương tự, những rủi ro này cũng là “chi phí cần thiết của giao dịch”.
Thông thường, khi tham gia loại giao dịch này, nhà giao dịch có thể phải thử nhiều lần cùng một chiến lược, trải qua vài lần thua lỗ nhỏ mới chờ được lúc chiến lược phát huy tác dụng (thậm chí có thể không bao giờ phát huy). Ngoài ra, loại giao dịch này thường có biến động lớn hơn, khó quản lý hơn, nên nhà giao dịch cũng dễ mắc sai lầm hơn – nhưng chính điều này lại là lý do nó có thể mang lại lợi nhuận cao.
Trong lĩnh vực giao dịch tiền mã hóa, giao dịch lồi thường là nguồn đóng góp chính cho lợi nhuận/lỗ dài hạn của nhà giao dịch. Kiểm soát vị thế hợp lý, bắt kịp xu hướng lớn, nắm bắt cơ hội breakout hoặc đảo chiều xu hướng là chìa khóa giúp đường cong tài sản tránh bị hao mòn bởi phí giao dịch.
Có thể nói, lợi nhuận từ giao dịch lồi có thể bù đắp cho hao hụt phí giao dịch, chi phí giao dịch thường xuyên và rủi ro biến động phát sinh từ giao dịch tăng trưởng.
Nói một cách dễ hiểu, đây chính là những “giao dịch bom tấn” mà mọi người thường nhắc đến.
Giao dịch chuyên gia
Đặc điểm cốt lõi: Tỷ lệ rủi ro/lợi nhuận cao, xác suất thành công cao, tần suất xuất hiện thấp
Đây là những cơ hội giao dịch chất lượng “ngàn năm có một”, ví dụ như sự kiện thanh lý liên hoàn trên thị trường hợp đồng vĩnh cửu gần đây, sự kiện mất neo của stablecoin, tin tức chính sách thuế quan quan trọng (trong giai đoạn chính sách có ảnh hưởng lớn), giao dịch được thúc đẩy bởi yếu tố kích thích lớn, thị trường biến động mạnh, v.v.
Các ví dụ điển hình: bắt điểm vào lệnh khung thời gian thấp và mở rộng thành giao dịch sóng khung thời gian cao, arbitrage khi giá spot và phái sinh lệch lớn, arbitrage chênh lệch giá lớn giữa các sàn, khớp lệnh với giá “lạ” ở mức chiết khấu cực thấp, cung cấp thanh khoản trên thị trường thanh khoản mỏng để kiếm lợi nhuận, v.v.
Tham gia loại giao dịch này thường cần đáp ứng một trong hai điều kiện sau:
-
Thị trường xuất hiện biến động bất thường hoặc “đứt gãy” (như giá sụp đổ, cạn kiệt thanh khoản)
-
Kết hợp hoàn hảo logic giao dịch khung thời gian cao với chiến lược thực thi khung thời gian thấp, tạo ra lợi nhuận “lăn cầu tuyết”
Khó khăn của điều kiện đầu tiên là cơ hội cực kỳ hiếm; và khi cơ hội xuất hiện, phần lớn nhà giao dịch thường bận rộn xử lý yêu cầu bổ sung ký quỹ, quản lý vị thế hiện tại, không có thời gian chú ý đến cơ hội mới, thêm vào đó hệ thống sàn giao dịch thường không ổn định, khiến việc thao tác càng khó khăn hơn.
Khó khăn của điều kiện thứ hai là, diễn biến giá khung thời gian cao trên biểu đồ khung thời gian thấp thường thể hiện biến động mạnh, nhiễu cao. Điều này đòi hỏi nhà giao dịch phải xác định chính xác điểm vào lệnh và điều kiện cắt lỗ, đồng thời có khả năng kiên trì thực hiện chiến lược khung thời gian thấp và quản lý vị thế tốt trong quá trình mở rộng xu hướng khung thời gian cao.
Rủi ro chính của loại giao dịch này bao gồm: yêu cầu kỹ năng rất cao, tần suất xuất hiện cực thấp, khi cơ hội đến nhà giao dịch có thể bỏ lỡ vì “bận sống sót”, rủi ro thực thi (như trượt giá trên thị trường thanh khoản mỏng, đối mặt với nguy cơ bị thanh lý), v.v.
Loại giao dịch này cực kỳ khó, nhưng chỉ cần nắm bắt được một lần cũng có thể thay đổi hoàn toàn sự nghiệp giao dịch của bạn.
Đáng chú ý là, sức hấp dẫn của loại giao dịch này cũng chính là nguồn gốc rủi ro của nó.
Vì vậy, khuyên các nhà giao dịch nên dành một phần “quỹ dự phòng khủng hoảng” – tức là khoản stablecoin không dễ động tới, chuyên dùng để nắm bắt những cơ hội hiếm có này, đây là một việc làm rất sáng suốt.
Kết luận
Khuyên bạn nên xem lại nhật ký giao dịch hoặc sổ tay chiến lược của mình, thử phân loại các giao dịch trước đây theo ba loại trên. Nếu hiện tại bạn chưa có nhật ký giao dịch hoặc sổ tay chiến lược, thì khung phân loại này cũng có thể cung cấp cho bạn một hướng khởi đầu.
Một gợi ý giá trị khác (rút ra bằng phương pháp loại trừ) là: nhiều loại giao dịch thực ra không đáng để đầu tư thời gian. Ví dụ như “giao dịch vì buồn chán” – loại giao dịch này rõ ràng thuộc phạm trù “tỷ lệ rủi ro/lợi nhuận thấp, xác suất thành công thấp, tần suất xuất hiện cao”, là sự lãng phí thời gian và tiền bạc.
Nếu bạn là một nhà giao dịch đang phát triển, khuyên bạn nên dành phần lớn thời gian cho giao dịch tăng trưởng: thông qua loại giao dịch này tích lũy dữ liệu thị trường, xây dựng hệ thống giao dịch, tối ưu hóa chiến lược vận hành, từ đó tích lũy đủ vốn và kinh nghiệm, rồi dần thử các loại giao dịch khác.
Bạn không cần mãi giới hạn ở một loại giao dịch nào đó.
Cách làm giá trị hơn là xây dựng một sổ tay chiến lược bao quát cả ba loại giao dịch, quan trọng hơn là đặt kỳ vọng hợp lý cho từng loại về tỷ lệ rủi ro/lợi nhuận, xác suất thành công, tần suất xuất hiện, rủi ro tiềm ẩn và hình thái chiến lược.
Ví dụ, áp dụng chiến lược giao dịch lồi nhưng lại quản lý theo cách của giao dịch tăng trưởng là sai lầm; tương tự, áp dụng chiến lược giao dịch lồi nhưng đặt quy mô vị thế theo chuẩn giao dịch tăng trưởng cũng là sai lầm (điều này cũng là điểm yếu lớn nhất của tôi với tư cách là một nhà giao dịch).
Vì vậy, xác định rõ loại giao dịch mà bạn tham gia và điều chỉnh cho phù hợp là vô cùng quan trọng.
Tôi không đặt ra tiêu chuẩn số cụ thể cho tỷ lệ rủi ro/lợi nhuận, xác suất thành công, tần suất xuất hiện, vì các chỉ số này chịu ảnh hưởng rất lớn từ môi trường thị trường, sự khác biệt rất rõ rệt. Ví dụ, trong thị trường bull nóng, có thể mỗi tuần đều xuất hiện cơ hội giao dịch lồi; còn trong giai đoạn thị trường ảm đạm, chỉ cần xuất hiện cơ hội giao dịch tăng trưởng cũng đã là may mắn.
