Làm thế nào giao thức x402 vượt qua rào cản niềm tin để đạt được sự phổ biến quy mô lớn?

Tác giả: 100y.eth

Biên dịch: TechFlow

Tiêu đề gốc: Từ cường điệu đến phổ cập, x402 sẽ đột phá bằng cách nào?

Những điểm chính:

• Trong ngành công nghiệp tiền mã hóa, hầu hết các khái niệm mới thường trải qua ba giai đoạn: cường điệu, xây dựng hạ tầng và phổ cập. Tuy nhiên, đa số dự án không thể chuyển tiếp thành công từ giai đoạn cường điệu sang giai đoạn hạ tầng, dẫn đến mất đi sự quan tâm của thị trường.

• x402 là một giao thức do Coinbase phát triển, được thiết kế dành riêng cho thanh toán của AI agent. Nó giúp AI agent dễ dàng thực hiện thanh toán qua blockchain và truy cập tài nguyên trả phí mà không cần sự can thiệp của con người.

• Dựa trên làn sóng tăng giá của các token liên quan đến x402 gần đây, giao thức này đã bước vào giai đoạn cường điệu. Tuy nhiên, điểm khác biệt của x402 so với các chủ đề tiền mã hóa điển hình là các công ty lớn như Cloudflare, Google Cloud và Anthropic đang tích cực áp dụng công nghệ này, cho thấy giai đoạn hạ tầng đang được thúc đẩy nhanh chóng.

• Xét đến tiềm năng của agentic commerce, x402 có triển vọng bước vào giai đoạn phổ cập. Tuy nhiên, nút thắt của nó nằm ở việc thay đổi tâm lý và cấu trúc niềm tin của người tiêu dùng. Theo nghiên cứu của Accenture, rào cản lớn nhất đối với sự phổ cập quy mô lớn của agentic commerce là sự thiếu tin tưởng của người tiêu dùng đối với AI agent.

• Dù vậy, Gartner dự đoán đến năm 2030, tổng giá trị giao dịch do AI agent kiểm soát sẽ đạt 30 nghìn tỷ USD. Agentic commerce vì thế sẽ trở thành một thị trường khổng lồ không thể tránh khỏi trong tương lai. Đây cũng sẽ là thời khắc then chốt để blockchain tìm thấy điểm phù hợp sản phẩm-thị trường (PMF) toàn cầu thứ hai sau stablecoin.

Chu kỳ cường điệu, hạ tầng và phổ cập

Từ khái niệm mới đến ứng dụng rộng rãi

Ngành công nghiệp tiền mã hóa là một lĩnh vực thay đổi nhanh chóng. Chu kỳ nổi lên và biến mất của các khái niệm mới thường chỉ kéo dài vài tháng, mức độ tập trung và suy giảm sự chú ý còn cực đoan hơn các ngành khác. Nhìn tổng thể, các từ khóa như NFT, game, metaverse và blockchain mô-đun đều từng trải qua chu kỳ tương tự; xét cục bộ, các khái niệm như “futarchy” cũng từng thu hút sự chú ý của thị trường trong thời gian ngắn rồi nhanh chóng biến mất.

Do ngành tiền mã hóa liên tục xuất hiện nhiều khái niệm mới, để một khái niệm mới đạt được sự phổ cập có ý nghĩa, nó cần vượt qua nhiều rào cản. Tôi chia quá trình này thành ba giai đoạn:

Giai đoạn cường điệu: Đây là giai đoạn khái niệm mới lần đầu tiên thu hút sự chú ý rộng rãi. Trong giai đoạn này, các dự án hiện có liên quan, dự án nhỏ mới ra mắt và meme coin liên quan thường tăng giá hàng chục, thậm chí hàng trăm phần trăm. Nếu khái niệm này có thể chuyển tiếp thành công sang giai đoạn tiếp theo, giá có thể giữ ổn định, nhưng trong đa số trường hợp, giá sẽ sụp đổ trong vài tuần hoặc vài tháng, các dự án liên quan cũng biến mất.

Giai đoạn hạ tầng: Khi tiềm năng và tính liên quan của khái niệm mới được chứng minh, các nhà phát triển bắt đầu xây dựng sản phẩm thực tế dựa trên khái niệm đó. Việc phát triển sản phẩm cần thời gian dài—từ vài tháng đến hơn một năm, do đó các khái niệm mơ hồ hoặc thiếu ý nghĩa thực tế thường sẽ biến mất ở giai đoạn này. Tuy nhiên, nếu khái niệm thực sự có giá trị, nó sẽ giữ được sự chú ý ổn định, tạo ra các kịch bản ứng dụng thực tế và thúc đẩy tăng trưởng cho toàn ngành.

Giai đoạn phổ cập: Nếu khái niệm có thể đi đến bước này, xin chúc mừng bạn! Trong ngành tiền mã hóa, chỉ có rất ít khái niệm thành công bước vào giai đoạn phổ cập, ví dụ như AMMs, CLOBs, giao thức cho vay, giao thức liên quan đến staking và stablecoin. Các khái niệm ở giai đoạn này đã chứng minh được PMF, vì vậy liên tục xuất hiện các giao thức mới, đồng thời thu hút lượng lớn người dùng tham gia tích cực.

Phân tích trường hợp trong ngành tiền mã hóa

Vậy, các chủ đề đang được chú ý trên Crypto Twitter (CT) hiện nay đang ở giai đoạn nào?

Futarchy: Như đã đề cập, futarchy từng bước vào giai đoạn cường điệu nhờ được Vitalik nhắc đến, sau đó nhiệt độ giảm dần. Gần đây, với sự xuất hiện của nền tảng ICO trên Solana, chủ đề này lại bước vào giai đoạn cường điệu. Tuy nhiên, chỉ sau vài tuần, nó nhanh chóng mất đi sự chú ý. Nguyên nhân là futarchy liên quan đến các cuộc thảo luận quản trị cực kỳ lớn, khiến nó khó có thể phổ cập quy mô lớn nếu không có sự thay đổi xã hội qua nhiều thế hệ.

Năng lượng phi tập trung: Năng lượng phi tập trung bước vào giai đoạn cường điệu vào năm ngoái, khi nhiều công ty nhận được đầu tư từ các quỹ VC hàng đầu. Gần đây, Daylight lại nhận được khoản đầu tư 75 triệu USD từ Framework và a16zcrypto, tạm thời tạo ra làn sóng cường điệu mới. Tuy nhiên, sự quan tâm của thị trường không kéo dài. Nguyên nhân là lĩnh vực này cần hạ tầng vật lý hỗ trợ, nên giai đoạn hạ tầng chắc chắn sẽ kéo dài rất lâu.

Robotics: Robotics cũng theo mô hình tương tự. Khi sự kết hợp giữa tiền mã hóa và AI được chú ý, dự án kết hợp tiền mã hóa và robotics là Openmind đã huy động được 20 triệu USD từ Pantera và các tổ chức khác, thổi bùng sự quan tâm của thị trường đối với lĩnh vực robotics. Nhiều dự án vừa và nhỏ cùng meme coin tăng giá mạnh, nhưng vẫn còn xa mới đến giai đoạn phổ cập. Tuy nhiên, xét đến tiềm năng lớn của sự kết hợp giữa tiền mã hóa và robotics, nhiều nhà phát triển, bao gồm cả Openmind, đang tích cực phát triển sản phẩm liên quan.

Qua các trường hợp này, có thể thấy con đường từ khi khái niệm mới ra đời đến khi phổ cập trong ngành tiền mã hóa là vô cùng khó khăn.

Tuy nhiên, một khái niệm tên là x402 gần đây rất được chú ý trên Crypto Twitter, dường như có triển vọng nhanh chóng bước vào giai đoạn phổ cập. Vậy, x402 có gì khác biệt?

x402 có thành công không?

Tổng quan về x402

x402 là một giao thức thanh toán mở do Coinbase phát triển, nhằm giúp AI agent tự động hoàn thành thanh toán và giao dịch mà không cần sự can thiệp của con người. x402 cho phép AI agent sử dụng stablecoin để thanh toán dịch vụ trên nhiều blockchain khác nhau, đồng thời cung cấp lợi thế thanh toán tức thì, tránh các quy trình phức tạp như tạo tài khoản, đăng ký hoặc lấy API key.

Nguồn: Coinbase

HTTP 402 là một mã trạng thái, biểu thị “Yêu cầu thanh toán” (Payment Required), nhưng lâu nay hầu như không được sử dụng. x402 tận dụng HTTP 402, giúp khi AI agent gửi yêu cầu API, máy chủ trả về mã trạng thái HTTP 402, báo hiệu cần thanh toán phí. AI agent nhận được phản hồi này sẽ thanh toán số stablecoin cần thiết. Quy trình cụ thể như sau:

1. Khi AI agent cố gắng truy cập dịch vụ trả phí (như bài báo, API hoặc dữ liệu), máy chủ trả về mã trạng thái HTTP 402 Payment Required. Phản hồi này không chỉ báo “cần thanh toán” mà còn bao gồm phương thức thanh toán, số tiền và thông tin người nhận (địa chỉ ví).

2. Dựa trên thông tin máy chủ cung cấp, AI agent tạo giao dịch với số tiền chỉ định, thêm chữ ký số và gửi lại cho máy chủ.

3. Máy chủ chuyển thông tin thanh toán cho một “Facilitator” (người trung gian), người này xác minh thanh toán và xử lý giao dịch trên blockchain.

4. Sau khi thanh toán hoàn tất, máy chủ cấp quyền truy cập dịch vụ cho AI agent.

Tầm quan trọng của x402 không chỉ nằm ở việc cung cấp tiêu chuẩn thanh toán cho AI agent. Vì thanh toán được thực hiện bằng stablecoin trên blockchain, nó hiện thực hóa chức năng micropayment mà trước đây không thể, giúp AI agent có thể gọi API hoặc thanh toán dịch vụ theo thời gian thực dựa trên mức sử dụng. Ngoài ra, x402 còn cho phép người dùng bỏ qua các quy trình phức tạp như quản lý API key hoặc tạo tài khoản, truy cập nội dung trực tiếp dựa trên micropayment.

2.2 Giai đoạn cường điệu

Nguồn: a16zcrypto

x402 ra mắt lần đầu vào tháng 5 năm 2025, ban đầu nhận được ít sự chú ý. Tuy nhiên, sau khi được đề cập trong báo cáo “State of Crypto 2025: The year crypto went mainstream” của a16zcrypto, x402 bắt đầu thu hút sự quan tâm đáng kể. Theo dữ liệu của Gartner, thị trường agentic commerce dự kiến sẽ đạt quy mô 30 nghìn tỷ USD vào năm 2030, còn a16z chỉ ra rằng x402 có thể trở thành kênh thanh toán chính cho AI agent.

Dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy x402 bước vào giai đoạn cường điệu là giá các token liên quan tăng mạnh. Ví dụ, token $VIRTUAL, mỗi khi chủ đề AI agent xuất hiện lại đều tăng giá, chỉ trong hai ngày đã tăng 40%, các token liên quan khác cũng tăng giá mạnh như hình dưới.

Điều này khiến x402 trông giống như một khái niệm tiền mã hóa điển hình khác—rỗng tuếch, bề nổi, chỉ dựa vào cường điệu. Thật vậy, nhiều khái niệm tiền mã hóa mới xuất hiện theo cách tương tự: tạo ra làn sóng tăng giá cho các dự án nhỏ và meme coin rồi nhanh chóng biến mất.

Tuy nhiên, điểm khác biệt của x402 so với các chủ đề khác là:

1. Tính liên quan cao của chủ đề thanh toán AI agent: Khái niệm này không chỉ quan trọng trong lĩnh vực tiền mã hóa mà còn rất được quan tâm trong ngành AI rộng lớn hơn, mang lại tiềm năng to lớn.

2. Nhiều công ty Web2 tích cực quan tâm và áp dụng: Những yếu tố này cho thấy x402 có thể sẽ không dừng lại lâu ở giai đoạn cường điệu mà có triển vọng nhanh chóng chuyển sang giai đoạn hạ tầng.

Giai đoạn hạ tầng

Hiện tại, x402 vừa ở giai đoạn cường điệu, vừa ở giai đoạn hạ tầng. Thực tế, trước khi x402 bước vào giai đoạn cường điệu, nhiều công ty Web2 và Web3 đã bắt đầu xây dựng hạ tầng cho x402 và tích cực tích hợp nó vào dịch vụ của mình. Do đó, nói chính xác hơn, điểm xuất phát của x402 chính là giai đoạn hạ tầng.

Điều thú vị là, khác với các câu chuyện tiền mã hóa điển hình, x402 thu hút sự quan tâm của nhiều công ty công nghệ lớn Web2 và các công ty này đang tích cực áp dụng giao thức này. Hiện tượng vượt qua ranh giới Web2 và Web3 này khiến x402 trở nên đặc biệt trong ngành tiền mã hóa.

Cloudflare

Cloudflare là một công ty cung cấp giải pháp hạ tầng internet và bảo mật. Gần đây, công ty này đã ra mắt dịch vụ “Agents SDK” giúp nhà phát triển dễ dàng tạo và triển khai AI agent, cùng “Workers AI”, một môi trường để chạy suy luận mô hình AI.

Cloudflare cùng Coinbase đồng sáng lập x402 Foundation và rất tích cực trong hệ sinh thái x402. Cloudflare hỗ trợ x402 trong dịch vụ “Agents SDK”, giúp AI agent dễ dàng thanh toán trực tuyến.

Đáng chú ý, Cloudflare gần đây đã ra mắt stablecoin NET Dollar, được thiết kế riêng cho AI agent. Các AI agent xây dựng bằng “Agents SDK” dự kiến sẽ sử dụng x402 và NET Dollar để thực hiện agentic commerce.

Vercel

Vercel là một công ty nền tảng đám mây, giúp nhà phát triển nhanh chóng xây dựng và triển khai ứng dụng web. Gần đây, Vercel đã ra mắt “Vercel AI SDK” và “Vercel MCP”, giúp nhà phát triển dễ dàng xây dựng và triển khai AI agent, đồng thời truy cập dự án qua MCP.

Tháng 9 năm nay, Vercel phát hành x402-mcp, cho phép AI agent tự động xử lý giao dịch thanh toán khi truy cập API hoặc tài nguyên trả phí qua MCP.

Google Cloud

Google Cloud trước đó đã ra mắt giao thức A2A, cho phép AI agent giao tiếp và hợp tác với nhau. Giao thức A2A có một tính năng mở rộng là AP2 (Agentic Payments Protocol), cho phép agent tự động hoàn thành thanh toán. x402 được tích hợp vào hệ thống này, trở thành động cơ thanh toán thực tế cho AI agent.

Anthropic

Anthropic là một công ty AI nổi tiếng, sản phẩm Claude LLM của họ hỗ trợ người dùng xây dựng dịch vụ AI agent. Anthropic còn ra mắt một giao thức tiêu chuẩn mã nguồn mở tên MCP, định nghĩa cách mô hình AI truy cập công cụ và dữ liệu bên ngoài. Claude MCP hỗ trợ x402, giúp Claude tự động xử lý giao dịch thanh toán khi truy cập công cụ MCP trả phí.

Visa

Visa là mạng lưới thanh toán thẻ lớn nhất thế giới, gần đây công bố ra mắt “Trusted Agent Protocol”, do Visa và Cloudflare cùng phát triển. Giao thức này dùng để xác minh yêu cầu của AI agent trong agentic commerce có đáng tin cậy không, đồng thời hỗ trợ thanh toán qua x402.

Khác

Theo thông báo của Coinbase, các công ty khác như Circle và AWS cũng đang hợp tác với x402.

Bên cạnh các công ty và giao thức áp dụng x402, gần đây còn xuất hiện một số công cụ thân thiện với nhà phát triển như x402scan. Công cụ khám phá này giúp trực quan hóa máy chủ, giao dịch và quy trình thanh toán sử dụng x402, cho phép người dùng xem dịch vụ nào thanh toán qua trung gian nào và trên mạng nào.

Khi hệ sinh thái x402 tiếp tục mở rộng, dự kiến sẽ có thêm nhiều công ty và công cụ tham gia, làm phong phú và phát triển hệ sinh thái hơn nữa.

x402 có thể bước vào giai đoạn phổ cập không?

3.1 Thách thức để bước vào giai đoạn phổ cập

Nguồn: x402scan

Dựa trên sự tăng giá mạnh của các token liên quan và việc nhiều công ty lớn áp dụng x402, có vẻ như x402 đã bước vào giai đoạn cường điệu và hạ tầng. Tuy nhiên, liệu x402 có thể tiến vào giai đoạn phổ cập hay không vẫn là một câu hỏi bỏ ngỏ.

Theo dữ liệu từ x402scan, hiện có khoảng 55.000 người mua đã gửi 879.000 giao dịch cho khoảng 1.000 người bán. Những con số này có vẻ ấn tượng, nhưng tổng giá trị giao dịch chỉ khoảng 923.000 USD. Điều này cho thấy x402 còn cách xa giai đoạn phổ cập.

Điều kiện để bước vào giai đoạn phổ cập

x402 cần đáp ứng những điều kiện gì để bước vào giai đoạn phổ cập? Một trong những yếu tố thường được nhắc đến nhất là tâm lý và cấu trúc niềm tin của người tiêu dùng. Ngay cả những người như tôi, viết bài về x402, cũng có thể chấp nhận AI agent đưa ra đề xuất trong thương mại, nhưng vẫn do dự khi hoàn toàn tin tưởng chúng xử lý tiền của mình.

Ngay cả các LLM (mô hình ngôn ngữ lớn) mới nhất đôi khi cũng cung cấp thông tin sai hoặc câu trả lời chưa tối ưu, về mặt tâm lý, người tiêu dùng khó có thể tin tưởng AI agent dựa trên các mô hình này để xử lý giao dịch thanh toán. Thực tế, theo khảo sát của Accenture với các tổ chức tài chính, 87% người được hỏi cho rằng sự thiếu tin tưởng của khách hàng đối với thanh toán AI là một vấn đề, 78% lo ngại AI bot thanh toán không được phép hoặc tham gia vào gian lận.

Yếu tố thứ hai là tình trạng hạ tầng doanh nghiệp. Theo dữ liệu của Accenture, 85% tổ chức tài chính cho biết hệ thống truyền thống hiện tại của họ không phù hợp để xử lý thanh toán agent quy mô lớn. Đặc biệt, việc thiếu hệ thống đối phó với giao dịch gian lận trong thanh toán agent là một trong những rào cản chính để bước vào lĩnh vực này.

Tóm lại, để x402 bước vào giai đoạn phổ cập, các công ty cần xây dựng hệ thống tối ưu hóa cho agentic commerce và nuôi dưỡng niềm tin của người tiêu dùng vào các hệ thống này. Tuy nhiên, dù là phát triển hạ tầng như vậy hay thay đổi tâm lý người tiêu dùng đều cần rất nhiều thời gian, vì vậy x402 có thể sẽ mất nhiều thời gian hơn dự kiến để đạt đến giai đoạn phổ cập.

Điều này có ý nghĩa gì với ngành blockchain?

Theo dự báo của Gartner, đến năm 2030, AI agent sẽ ảnh hưởng đến hành vi mua sắm trị giá 30 nghìn tỷ USD. Dù thị trường thanh toán AI agent vẫn còn ở giai đoạn đầu, nhưng điều đáng khích lệ là x402 dường như đang xác lập vị thế tiêu chuẩn ngành. Điều này phù hợp với thực tế là các công ty IT lớn như Google, Anthropic và Cloudflare đều áp dụng x402 cho thanh toán AI agent.

Vậy, khi x402 trở nên sôi động hơn, thị trường tiền mã hóa có thể kỳ vọng điều gì? Một dự đoán rất có khả năng là giá các token liên quan đến x402 tăng mạnh gần đây có thể khó duy trì lâu dài. Kể từ khi lĩnh vực tiền mã hóa kết hợp AI nổi lên, khái niệm này dần phát triển thành một lĩnh vực có ý nghĩa, xuất hiện nhiều dự án mới, nhưng nhiều token dự án nhỏ và meme coin tăng mạnh ở giai đoạn đầu cường điệu lại có hiệu suất giá gây thất vọng theo thời gian.

Nguồn: x402scan

Một giá trị gia tăng rõ ràng mà x402 mang lại cho ngành blockchain là tất cả thanh toán AI agent sẽ được thực hiện trên mạng blockchain. Hiện tại, đa số giao dịch diễn ra trên mạng Base, một phần trên Solana, nhưng x402 được thiết kế không phụ thuộc blockchain, nghĩa là nó có thể sử dụng trên bất kỳ mạng nào. Điều này cho thấy khi hệ sinh thái x402 mở rộng, thanh toán sẽ diễn ra trên nhiều mạng—không chỉ Base và Solana mà còn do nhu cầu và cung của người mua và người bán quyết định.

Agentic commerce đại diện cho một thị trường khổng lồ và không thể tránh khỏi trong tương lai, và tất cả thanh toán cuối cùng sẽ lưu thông trên blockchain thông qua x402. Đây sẽ là thời khắc blockchain tìm thấy điểm phù hợp sản phẩm-thị trường (PMF) toàn cầu thứ hai sau stablecoin.