Khi thị trường phàn nàn về CZ, mọi người bắt đầu hoài niệm về SBF

Phỏng vấn SBF: Luật sư phá sản đã thắng, các chủ nợ đã được hoàn trả đầy đủ, còn người lẽ ra có thể khiến họ giàu có hơn thì giờ đây đang chờ đợi ngày thế giới nhận ra sự thật.

Tác giả: @amuse

Biên dịch: AididiaoJP, Foresight News

Câu chuyện về SBF không kết thúc tại phiên tòa tuyên án, mà tiếp tục trên các bảng tính điện tử, bảng cân đối kế toán và những cuốn sổ sách bị lãng quên.

Những tài liệu này kể một câu chuyện hoàn toàn khác với phiên bản mà công chúng nghe được.

Thông qua hệ thống thư từ chậm chạp và bị kiểm soát trong tù, qua trung gian là bạn bè, tôi vẫn giữ liên lạc với SBF. Trong thư, anh ấy tỏ ra bình tĩnh, phân tích sắc bén và giàu suy ngẫm. Anh đọc rất nhiều tiểu thuyết khoa học viễn tưởng, đắm chìm trong thế giới hư cấu, có lẽ bởi vì ở thế giới thực, công ty do chính anh sáng lập đã bị các luật sư không hiểu gì về tiền mã hóa hay bản chất kinh doanh chia cắt. Anh ấy gầy đi, cũng trở nên trầm lặng hơn.

Những điều anh ấy muốn nói lúc này rất đáng để lắng nghe, bởi vì câu chuyện chính thức về sự sụp đổ của FTX có thể là một trong những sự bóp méo sự thật tài chính nghiêm trọng nhất trong những năm gần đây.

Theo dữ liệu do SBF cung cấp, FTX chưa bao giờ rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán. Dù là vào tháng 11 năm 2022 khi anh ấy giao lại quyền kiểm soát dưới áp lực của luật sư và cơ quan quản lý, hay khi thị trường chạm đáy. Theo tính toán của anh, vào thời điểm nộp đơn phá sản, FTX sở hữu 15 tỷ USD tài sản, trong khi nợ chỉ là 8,4 tỷ USD. Anh cho rằng, khoản chênh lệch lớn này lẽ ra phải là tấm đệm an toàn bảo vệ khách hàng và chủ nợ.

Tuy nhiên, các luật sư phá sản lại tuyên bố công ty "vô phương cứu chữa", rồi bán tháo tài sản với giá rẻ mạt. Ngày nay, mỗi chủ nợ đều đã được hoàn trả đầy đủ thậm chí còn có thêm lợi nhuận, nhưng hàng tỷ USD lẽ ra có thể thu hồi lại bị tiêu tốn vào phí luật sư cao ngất, tranh chấp pháp lý và những quyết định của những người (theo lời anh) "hoàn toàn không biết mình đang làm gì".

Câu chuyện chủ đạo mô tả FTX như một lâu đài bằng giấy, một doanh nghiệp điên rồ do một nhà sáng lập kỳ quặc, trộn lẫn tiền bạc và lừa đảo nhà đầu tư điều hành. Nhưng sự thật sâu xa hơn thì phức tạp hơn nhiều.

Mô hình vận hành của FTX giống với nhiều startup công nghệ phát triển nhanh: liên tục thử nghiệm và đổi mới trong lĩnh vực pháp lý chưa hoàn thiện. SBF giờ đây thừa nhận sự trớ trêu là điểm yếu thực sự của công ty không phải là gian lận, mà là tuân thủ. Họ đã tiêu tốn quá nhiều sức lực để làm hài lòng các cơ quan quản lý chỉ biết trừng phạt mà không biết hướng dẫn.

"Các lập trình viên của chúng tôi dành một nửa thời gian để đối phó với các yêu cầu rườm rà của cơ quan quản lý," anh nói với tôi, "chúng tôi không tập trung vào xây dựng hệ thống quản lý rủi ro và các biện pháp an toàn, mà lại làm các báo cáo không ai đọc và các bài thuyết trình không ai tin." Anh cho rằng, sự phân tán sức lực này là chí mạng. Khi thị trường hoảng loạn, hệ thống nội bộ của FTX đã không chịu nổi gánh nặng quan liêu, ban lãnh đạo kiệt sức, còn nhà sáng lập thì bị nhấn chìm trong những lời khuyên pháp lý mâu thuẫn nhau.

Khi khủng hoảng ập đến, SBF đã làm điều mà hầu hết mọi người sẽ làm khi chịu áp lực: tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia. Vấn đề là lợi ích của các chuyên gia này không đồng nhất với mục đích bảo vệ khách hàng của anh. Động cơ của họ là thúc đẩy quy trình phá sản, tiếp quản quyền kiểm soát rồi tính phí theo giờ. "Họ gây áp lực rất lớn," anh nói, "những lời hứa đưa ra rồi lại phủ nhận ngay lập tức." Nhìn lại, anh cho rằng đó là sai lầm lớn nhất của mình: chọn lùi bước thay vì kiên định lập trường.

"FTX rõ ràng có khả năng thanh toán, tiền bạc dư dả," anh nói với tôi, "nhưng khách hàng có quyền đòi bồi thường, và khi đó mọi người đều nói với tôi rằng giao lại quyền kiểm soát là tốt nhất cho khách hàng. Kết quả thì sao? Điều đó lại giúp cho các luật sư."

Ở đây có một sự khác biệt về đạo đức mà công chúng ít khi bàn đến. SBF nhấn mạnh, chịu trách nhiệm không đồng nghĩa với thừa nhận tội phạm. Trách nhiệm nghĩa là lựa chọn trở thành người chủ động thay vì bị động, dám đối diện với vai trò của mình trong sự việc. Với tinh thần đó, anh không phủ nhận những sai lầm trong phán đoán của mình. Anh vô cùng hối tiếc: đã từ bỏ quyền kiểm soát khi cần lãnh đạo nhất; không giám sát hiệu quả mức độ rủi ro của Alameda; quá chú trọng vào cuộc chơi với cơ quan quản lý mà bỏ quên quản trị vận hành. Nhưng anh cũng từ chối chấp nhận cái danh "kẻ ác đã đánh cắp hàng tỷ đô la". Anh cho rằng thất bại thực sự của mình là ở năng lực lãnh đạo, không phải ở hành vi trộm cắp.

Lehman Brothers, Bear Stearns, AIG, General Motors, Chrysler, không một lãnh đạo nào của các công ty này phải ngồi tù

Nếu điều này nghe có vẻ như đang viết lại lịch sử, hãy nhìn vào sự thật: nhờ giá trị tài sản tăng lên, tài sản phá sản đã trả cho các chủ nợ số tiền vượt quá số tiền họ yêu cầu ban đầu hàng tỷ đô la. Điều này có nghĩa là mỗi khách hàng, mỗi chủ nợ đều nhận lại toàn bộ tiền thậm chí còn nhiều hơn, không ai thực sự bị mất tiền. Những nạn nhân của các công ty lớn kể trên thì không được như vậy. Tuy nhiên, khi các lãnh đạo của những doanh nghiệp đó dù mất danh tiếng nhưng vẫn tự do, thì SBF lại phải đối mặt với nhiều năm tù, dù theo dữ liệu, công ty do anh điều hành chỉ gặp phải một cuộc khủng hoảng thanh khoản bị trầm trọng hóa bởi sự hoảng loạn và những lời khuyên tồi.

Những người thực sự chiến thắng là những người tiếp quản sau khi anh rời đi: các luật sư, cố vấn và chuyên gia, những người đã thu về hơn 1 tỷ USD phí cho việc giải thể một công ty lẽ ra có thể sống sót.

Sự tương phản không thể rõ ràng hơn: Nếu để FTX tự phục hồi, nó có thể đã trở thành một trong những câu chuyện trở lại ngoạn mục nhất trong lịch sử tài chính. Thay vào đó, nó lại trở thành bữa tiệc thịnh soạn của các công ty dịch vụ chuyên nghiệp, những người được trả hậu hĩnh vì xử lý "thất bại". Các luật sư đã vội vàng bán tháo tài sản khi thị trường chạm đáy, bỏ lỡ đợt phục hồi mạnh mẽ sau đó của thị trường tiền mã hóa, đợt phục hồi lẽ ra có thể nhân giá trị tài sản lên nhiều lần. Sam ước tính nếu được quản lý đúng, tài sản phá sản có thể tạo ra thêm 12,5 tỷ USD giá trị. Nhưng kết quả thực tế là họ bán tháo ở đáy, tự nhận mình sáng suốt vì đã trả được nợ, và dùng chính tiền của những người lẽ ra phải được bảo vệ để trả hóa đơn khổng lồ cho mình.

Sự đảo lộn công và tội này chính là cốt lõi của bi kịch. Người sáng lập một trong những sàn giao dịch tinh vi nhất lịch sử phải vào tù, còn những người chia cắt nó lại kiếm bộn tiền. Ngay cả lúc này, suy nghĩ của Sam vẫn mang tính tìm hiểu: Một hệ thống được lập ra để duy trì trật tự, tại sao cuối cùng lại nuốt chửng giá trị lớn đến vậy?

"Khi bạn bị kết tội trên tòa án dư luận," anh viết, "việc nhận bất kỳ trách nhiệm nào cũng bị coi là thừa nhận mọi tội lỗi." Sự thất vọng của anh rất rõ ràng, nhưng trong thư không có chút tự thương hại nào, chỉ có sự tò mò của một linh hồn vẫn đang cố gắng giải mã thất bại của chính mình.

Ở một thế giới song song khác, SBF có lẽ đã trở thành nhà cải cách tái tạo tài chính bằng cách kết hợp minh bạch và công nghệ. Công cụ thanh lý của FTX, hệ thống tự động quản lý ký quỹ và rủi ro, theo tiêu chuẩn ngành là mang tính cách mạng. Các tổ chức tài chính truyền thống ngày nay đang áp dụng các hệ thống tương tự, nhưng chính sự đổi mới khiến FTX mạnh mẽ cũng khiến nó trở thành mục tiêu.

SBF chỉ ra rằng, các cơ quan quản lý dưới thời chính quyền Biden "phần lớn không bảo vệ khách hàng; họ giao cho doanh nghiệp những nhiệm vụ rườm rà mâu thuẫn rồi kiện những người họ không thích". Dưới sự lãnh đạo của Gary Gensler, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ đã từ chối mọi khung tuân thủ mà FTX đề xuất, và thường là chủ tịch tự mình bác bỏ. Sự đối đầu này đã tạo ra một cơn bão hoàn hảo: thù địch chính trị, hỗn loạn pháp lý và truyền thông cuồng loạn, cùng lúc tấn công một nhà sáng lập trẻ tuổi.

Người ta dễ dàng coi đây là một câu chuyện đạo đức về sự kiêu ngạo. Nhưng nó cũng có thể là câu chuyện về cách thể chế vì lợi ích của mình mà nuốt chửng đổi mới. Những lực lượng tự xưng là bảo vệ lợi ích công cộng, khi có cơ hội, lại hành xử như kẻ săn mồi.

Sự sụp đổ của FTX đã tạo ra một hệ sinh thái gồm luật sư, quan chức và cố vấn, đồng thời chôn vùi một công ty lẽ ra có thể sống sót nếu có người đủ năng lực lèo lái. Nếu có bài học nào, thì đó là: quyền lực ghét khoảng trống, khi nhà sáng lập lùi bước, những kẻ lấp đầy khoảng trống đó thường không phải là người có đức, mà là kền kền.

SBF không tìm kiếm sự cảm thông. Anh biết tên mình đã trở thành đồng nghĩa với "quá đà" và "liều lĩnh". Nhưng con số không biết nói dối: mỗi chủ nợ đều được hoàn trả; mỗi nhà đầu tư đều lấy lại vốn; những "nạn nhân" đều bình an vô sự, còn "kẻ ác" thì bị giam cầm. Nếu công lý là sự bồi thường, thì trong vụ này, ngoại trừ người vẫn bị giam sau song sắt, công lý đã được thực thi.

Lời cuối anh để lại cho tôi rất kiềm chế: "Khi gần như không ai đứng ra bảo vệ bạn, bạn phải tự đứng lên trong phạm vi mình xứng đáng." Câu nói này vừa thể hiện sự cứng cỏi, vừa cho thấy sự khiêm nhường của anh. Anh không phủ nhận mình đã góp phần gây ra hỗn loạn, nhưng anh từ chối để người khác bóp méo dữ liệu. Anh cho rằng, sự sụp đổ của FTX không phải là kết cục tất yếu của lòng tham, mà là hậu quả có thể tránh được của việc từ bỏ kháng cự.

Ở nghĩa này, câu chuyện của anh không chỉ liên quan đến tiền mã hóa hay tài chính, mà còn là một bi kịch Mỹ lớn hơn. Tài năng bị hủy hoại bởi bộ máy quan liêu, lòng dũng cảm bị giao phó nhầm cho những chuyên gia nhầm lẫn quyền kiểm soát với năng lực.

Nếu lịch sử đủ công bằng, nó sẽ ghi lại: FTX không phải là một trò lừa đảo, mà là một sai lầm phán đoán bị khuếch đại bởi sự kiêu ngạo của hệ thống. Tội lớn nhất của SBF, có lẽ không phải là những gì anh đã làm, mà là việc anh không kiên trì chống lại.

Luật sư phá sản đã thắng.

Các chủ nợ đã được hoàn trả đầy đủ.

Còn người lẽ ra có thể khiến họ giàu có hơn, giờ đây đang đọc tiểu thuyết khoa học viễn tưởng, chờ đợi ngày thế giới nhận ra sự thật.