15-yanvar, 2025 – Web3 ekotizimi raqamli o‘g‘irliklar yili bo‘ldi, xakerlikdan ko‘rilgan zararlar deyarli 4 milliard dollarga yetdi. Blokcheyn xavfsizligi bo‘yicha Hacken kompaniyasining muhim hisobotiga ko‘ra, 3,95 milliard dollar miqdoridagi zarar 2024-yilga nisbatan sezilarli o‘sishni ko‘rsatadi va sohaning operatsion mudofaasida jiddiy zaiflik mavjudligini ochib beradi. Eng tashvishlisi, ushbu halokatli yo‘qotishlarning yarmidan ko‘pi to‘g‘ridan-to‘g‘ri Shimoliy Koreya bilan bog‘liq bo‘lgan murakkab xakerlik guruhlariga borib taqaladi, bu esa moliyaviy bozorlar doirasidan ancha oshib ketadigan global xavfsizlik inqirozini ko‘rsatadi.
2025-yilda Web3 xakerlik yo‘qotishlari xavfli bosqichga yetdi
3,95 milliard dollarlik raqam markazlashtirilmagan moliya (DeFi) protokollari, kross-zanjir ko‘priklari va markazlashtirilgan birjalarni nishonga olgan hujumlarning ko‘lami va murakkabligida jiddiy o‘sishni anglatadi. Hacken ma’lumotlariga ko‘ra (Cointelegraph tomonidan keltirilgan), yo‘qotishlarning xavfli qismi faqat birinchi chorakda 2 milliard dollardan oshgan. Bu yil boshidagi sakrash butun yil uchun ogohlantiruvchi misol bo‘lib xizmat qildi va hujumchilar bozordagi mavsumiy o‘zgaruvchanlik va protokol yangilanishlaridan faol foydalanayotganini ko‘rsatdi. Natijada, umumiy moliyaviy zarar endi investorlar ishonchini xavf ostiga qo‘yadi va blokcheyn texnologiyasining keng ommaviy qabul qilinishini sekinlashtirishi mumkin. Ushbu tendensiya tasodifiy o‘g‘irliklardan ko‘ra, moliyaviy foyda olish uchun davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan muvofiqlashtirilgan kampaniyalarga o‘tganini aniq ko‘rsatadi.
Shimoliy Koreya kiber raqiblarining ustun roli
Hacken tahlili moliyaviy yo‘qotishlarga jiddiy geosiyosiy o‘lchov qo‘shadi. Kompaniya o‘g‘irlangan umumiy qiymatning 50 foizidan ortig‘ini – taxminan 2 milliard dollarni – Shimoliy Koreya bilan bog‘liq ilg‘or barqaror tahdid (APT) guruhlariga taalluqli deb hisoblaydi. Lazarus kabi guruhlar, AQSh Moliya vazirligi tomonidan sanksiyalangan, o‘g‘irlangan kriptovalyutani mamlakatning qurol dasturlariga yo‘naltirishi bilan mashhur. Ular yuqori darajadagi murakkab ijtimoiy muhandislik sxemalaridan va infrastrukturadagi zaifliklardan foydalanadi, faqat dasturiy koddagi texnik xatolardan emas. Ularning uzluksiz muvaffaqiyati an’anaviy kiberxavfsizlik modellari ruxsatsiz Web3 muhitida ishlamasligini, foydalanuvchi xatolari va protsedural xatoliklar kuchli davlat hujumchilari uchun ochiq eshik yaratishini ko‘rsatadi.
Operatsion xavfsizlik: Sanoatning "Akilles togi"
Hisobotdagi eng muhim xulosalardan biri aksariyat buzilishlarning ildiz sababidir. Hacken aniqlashicha, xavfsizlik hodisalarining aksariyati kuchli operatsion xavfsizlik (OpSec) intizomining yetishmasligidan kelib chiqqan. Bunga shaxsiy kalitlarni noto‘g‘ri boshqarish, jamoa a’zolariga nisbatan fishing hujumlari, xavfsiz bo‘lmagan multi-signature hamyonlar va ichki tahdidlar kiradi. Taqqoslash uchun, faqat aqlli shartnoma kodidagi zaifliklardan kelib chiqqan yo‘qotishlar atigi 512 million dollarni yoki umumiy ko‘rsatkichning 13 foizini tashkil qiladi. Bu ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, ishlab chiquvchilar xavfsiz kod yozishda yutuqlarga erishgan bo‘lsalar-da, ushbu protokollar atrofidagi inson va protsedural qatlamlar hamon juda zaif. Sanoatning e’tibori faqat kod auditi emas, balki xodimlar, kommunikatsiya va kirish nazoratini ham qamrab oluvchi keng qamrovli xavfsizlik tizimlariga yo‘naltirilishi lozim.
Kripto xakerlik yo‘qotishlarining solishtirma tahlili (2023-2025)
| 2023 | ~$1.8B | Aqlli shartnoma ekspluatatsiyalari | DeFi protokoli logikasidagi xakerliklar ustunlik qildi. |
| 2024 | ~$3.2B | Ko‘prik va kross-zanjir ekspluatatsiyalari | Infratuzilma hujumlarida o‘sish. |
| 2025 | ~$3.95B | Operatsion xavfsizlikdagi xatolar | Shimoliy Koreya APTlari insoniy omillarni nishonga olmoqda. |
Yuqoridagi jadval hujumchilar strategiyasidagi aniq evolyutsiyani ko‘rsatadi. Diqqat endi o‘zgarmas koddagi yangi xatolarni topishdan ko‘ra, kripto loyihalarning insoniy va boshqaruviy jihatlarini ekspluatatsiya qilishga o‘tdi.
Kelajak yo‘li: Tartibga solish va yaxshilangan xavfsizlik standartlari
Kuchayib borayotgan inqirozga javoban, Hacken burilish nuqtasini bashorat qilmoqda. Firma Web3 sohasida xavfsizlik standartlari 2026-yildan boshlab sezilarli yaxshilanishiga ishonmoqda. Bu optimizm, FATF va milliy qimmatli qog‘ozlar regulyatorlari kabi tashkilotlarning tavsiyalari ixtiyoriydan majburiy tartibga o‘tishiga asoslangan. Asosiy yo‘nalishlar quyidagilar bo‘lishi mumkin:
- Zaxira mavjudligini majburiy isbotlash va auditlar: Foydalanuvchi mablag‘larini saqlovchi har qanday subyekt uchun muntazam va shaffof uchinchi tomon auditi.
- Kuchaytirilgan KYC/AML protokollari: Ayniqsa, an’anaviy moliya bilan o‘zaro aloqada bo‘lgan protokollar uchun qat’iy shaxsni aniqlash.
- Jamoalar uchun xavfsizlik sertifikati: Asosiy loyiha jamoalari uchun operatsion xavfsizlik bo‘yicha o‘quv va sertifikatlash talab etiladi.
- Hodisalarga javob berish majburiyati: Xakerliklarni oshkor qilish va foydalanuvchilarga kompensatsiya to‘lash bo‘yicha rasmiy protokollar, hujumdan keyingi noaniqlikni kamaytirish.
Jamiyatning ayrim a’zolari tartibga solishga qarshi bo‘lsa-da, geosiyosiy subyektlar bilan bog‘liq yo‘qotishlarning ko‘lami muvofiqlashtirilgan mudofaa choralarini muqarrar qilishi mumkin. Maqsad – xavfsizlikni dizayndan boshlab, markazsizlashtirish qadar asosiy tamoyilga aylantirish.
Xulosa
Web3 sohasidagi deyarli 4 milliard dollarlik xakerlik yo‘qotishlari 5 uchun butun raqamli aktivlar sanoati uchun ogohlantiruvchi signal bo‘lib xizmat qiladi. Ushbu ulkan summaning yarmidan ko‘pi Shimoliy Koreya davlat dasturlariga yo‘naltirilgani xavfsizlik muammosiga zudlik bilan geosiyosiy ahamiyat qo‘shadi. Asosiy saboq aniq: eng zaif bog‘lanish endi faqat aqlli shartnoma kodida emas, balki uni o‘rab turgan operatsion amaliyotlarda. Sanoat rivojlanar ekan, innovatsion ruh bilan birga kuchli va majburiy xavfsizlik standartlarini joriy qilish asosiy sinov bo‘ladi. 2026-yil uchun kutilayotgan yaxshilanishlar butun ekotizim – ishlab chiquvchilar, investorlar va regulyatorlar – xavfsizlikni texnologik innovatsiyaga teng darajada ustuvor qilishiga bog‘liq.
Tez-tez so‘raladigan savollar
S1: 2025-yilda Web3 xakerlik yo‘qotishlarining eng asosiy sababi nima bo‘ldi?
J1: Hisobot asosiy sabab sifatida operatsion xavfsizlik (OpSec) intizomining yetishmasligini ko‘rsatdi. Bunga fishing, shaxsiy kalitlarning buzilishi va ichki tahdidlar kiradi, bu sof aqlli shartnoma kodidagi xatolardan ancha ko‘p yo‘qotishlarni tashkil etdi.
S2: Shimoliy Koreya o‘g‘irlangan kriptovalyutani qanday qilib ishlatish mumkin bo‘lgan mablag‘ga aylantiradi?
J2: Shimoliy Koreya xakerlik guruhlari ilg‘or yuvish texnikalaridan foydalanadi. Bular orasida markazsizlashtirilgan birjalar (DEXs), kross-zanjir ayirboshlashlar, kriptovalyuta mikserlari va zaif nazoratga ega hududlardagi mos keluvchi fiat-of-ramp xizmatlari orqali mablag‘larni yashirish va naqd qilish bor.
S3: Aqlli shartnoma zaifligi va operatsion xavfsizlikdagi xatolik o‘rtasidagi farq nima?
J3: Aqlli shartnoma zaifligi – bu protokolning o‘zgarmas kodidagi xato yoki nuqson bo‘lib, hujumchi undan foydalanishi mumkin. Operatsion xavfsizlikdagi xatolik esa inson yoki protseduraviy xato, masalan, jamoa a’zosi fishing havolasini bosishi yoki hamyonning shaxsiy kalitini xavfsiz bo‘lmagan bulut xizmatida saqlashi.
S4: Nima uchun Hacken xavfsizlik 2026-yildan yaxshilanadi deb hisoblaydi?
J4: Bu prognoz hozirgi ixtiyoriy kiberxavfsizlik, pul yuvishga qarshi kurash (AML) va mijozni aniqlash (KYC) bo‘yicha regulyator tavsiyalari Web3 biznesi uchun huquqiy majburiyatga aylanishi kutilayotgani, bu esa xavfsizlik amaliyotlari uchun yuqori asosiy darajani ta’minlashiga asoslangan.
S5: Foydalanuvchilar ushbu muhitda o‘zini qanday himoya qilishi mumkin?
J5: Foydalanuvchilar aktivlarni saqlash uchun apparat hamyonlaridan foydalanishi, barcha birja akkauntlarida ko‘p faktorli autentifikatsiyani (MFA) yoqishi, barcha veb-sayt URLlari va aloqa kanallarini tekshirishi, urug‘ so‘zlarini hech qachon hech kim bilan bo‘lishmasligi va aktivlarni bir nechta ishonchli platformalar va o‘z-o‘zini saqlash yechimlari o‘rtasida diversifikatsiya qilishi kerak.
