Yapon iyenining foiz stavkasi oshirilishidan tortib, konchilik fermalarining yopilishigacha — bitcoin nega hali ham pasaymoqda?

Foiz stavkalarining pasaytirilishi tugagandan keyingi hafta boshlandi, lekin bozor harakati yaxshi emas.

Bitcoin 85,600 dollar atrofisiga tushdi, Ethereum esa 3000 dollar darajasini yo‘qotdi; kripto konsept aksiyalari ham bosim ostida, Strategy va Circle kun davomida deyarli 7% ga pasaydi, Coinbase esa 5% dan ko‘proq tushdi, CLSK, HUT, WULF kabi kon kompaniyalari esa hatto 10% dan ko‘proq yo‘qotdi.

Yaponiyadagi markaziy bank foiz stavkalarini oshirishi kutilayotgani, AQSh Federal Rezervining keyingi foiz stavkalarini pasaytirish yo‘nalishidagi noaniqlik, uzoq muddatli investorlar, konchilar va market-meykerlarning tizimli riskdan qochishi — bu safargi pasayishning sabablari asosan makroiqtisodiy omillar bilan bog‘liq.

Yapon iyenasining foiz stavkasi oshirilishi — baholanmagan birinchi "domino toshi"

Yaponiyaning foiz stavkalarini oshirishi bu safargi pasayishning eng katta omili bo‘ldi, bu ehtimol joriy yildagi moliyaviy sohadagi so‘nggi muhim voqea.

Tarixiy ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, Yaponiyada foiz stavkalari oshirilganda, Bitcoin egalari uchun vaziyat yaxshi bo‘lmaydi.

O‘tgan uch marta Yaponiyadagi markaziy bank foiz stavkalarini oshirganidan so‘ng, Bitcoin 4–6 hafta ichida 20%–30% ga tushgan. Tahlilchi Quintenning batafsil statistikasi shuni ko‘rsatadiki: 2024 yil mart oyida iyena foiz stavkasi oshirilgandan so‘ng Bitcoin taxminan 27% ga, iyul oyidagi oshirishdan so‘ng 30% ga, 2025 yil yanvardagi oshirishdan so‘ng yana 30% ga tushgan.

Bu safar esa, bu Yaponiyaning 2025 yil yanvaridan beri birinchi foiz stavkasi oshirilishi bo‘lib, foiz stavkalari 30 yildagi eng yuqori darajaga chiqishi mumkin. Hozirgi prognoz bozorida iyena foiz stavkasining 25 bazis punktga oshirilish ehtimoli 97% ni tashkil etadi, ya’ni bu deyarli aniq, shu kuni bo‘lib o‘tadigan yig‘ilish faqat rasmiyatchilik bo‘lishi mumkin, bozor esa allaqachon pasayish bilan javob berdi.

Tahlilchi Hanzo kripto bozorining Yaponiyadagi markaziy bank harakatlarini e’tiborsiz qoldirishi katta xato ekanini ta’kidladi. U Yaponiyani AQSh davlat obligatsiyalarining eng katta xorijiy egasi sifatida (1.1 trillion dollardan ortiq) markaziy bank siyosatidagi o‘zgarishlar global dollar ta’minoti, obligatsiyalar rentabelligi va Bitcoin kabi riskli aktivlarga ta’sir qilishi mumkinligini ko‘rsatdi.

Makroiqtisodiy tahlilga ixtisoslashgan bir nechta Twitter foydalanuvchilari ham shuni ta’kidlashdiki, iyena dollardan keyin eng yirik valyuta bozoridagi ishtirokchi bo‘lib, kapital bozorlariga ta’siri ehtimoliy ravishda yevrodan ham katta, AQSh fond bozorining so‘nggi o‘ttiz yillik yirik o‘sishi iyena arbitraji bilan bog‘liq. Yillar davomida investorlar past foiz stavkasi bilan iyena kreditlarini olib, AQSh aksiyalari va obligatsiyalariga yoki kriptovalyutalar kabi yuqori daromadli aktivlarga sarmoya kiritgan. Yaponiyada foiz stavkalari oshganda, bu pozitsiyalar tezda yopilishi va barcha bozorlarda majburiy likvidatsiya va de-leveragingga olib kelishi mumkin.

Hozirgi bozor fonida esa: asosiy markaziy banklarning aksariyati foiz stavkalarini pasaytirayotgan bir paytda, Yaponiyaning foiz stavkalarini oshirishi bu kontrast arbitraj pozitsiyalarining yopilishiga sabab bo‘ladi, ya’ni bunday foiz stavkasi oshirilishi kripto bozorida yana beqarorlikni keltirib chiqaradi.

Yana muhim jihati shundaki, iyena foiz stavkasi oshirilishining o‘zi asosiy xavf emas, balki Yaponiyaning 2026 yil siyosiy yo‘nalishiga oid signal muhimroq. Hozirda Yaponiyaning markaziy banki 2026 yil yanvaridan boshlab taxminan 550 milliard dollarlik ETF pozitsiyalarini sotishni tasdiqladi. Agar 2026 yilda yana yoki bir necha marta foiz stavkalari oshirilsa, bu ko‘proq foiz stavkasi oshirilishi va obligatsiyalarni tezroq sotishga olib keladi, iyena arbitrajini butunlay tugatadi, riskli aktivlarni sotish va iyenaning qaytishini keltirib chiqaradi, bu esa fond bozori va kriptovalyutalarga uzoq muddatli bosim o‘tkazishi mumkin.

Agar omad kulib boqsa, bu safargi Yaponiyaning foiz stavkasi oshirilishidan so‘ng, keyingi yig‘ilishlarda foiz stavkalari oshirilishi to‘xtatilsa, bozor tez pasayishdan so‘ng tiklanish bosqichiga kirishi mumkin.

AQShda keyingi foiz stavkasi pasayishi bo‘yicha noaniqlik

Albatta, har qanday pasayish birgina omil yoki o‘zgaruvchi bilan bog‘liq emas. Bu safargi Yaponiyaning foiz stavkasi oshirilishi va Bitcoinning keskin pasayishi davrida quyidagi holatlar ham mavjud: leveraj darajasi eng yuqori nuqtaga yetdi; dollar likvidligi qisqardi; pozitsiyalar haddan tashqari ekstremal; global likvidlik va leveraj ta’siri va boshqalar.

Keling, yana AQShga e’tibor qaratamiz.

Bu safargi foiz stavkasi pasayishi amalga oshirilganidan keyingi birinchi haftada Bitcoin zaiflashishni boshladi. Chunki bozorning e’tibori allaqachon "2026 yilda yana necha marta foiz stavkasi pasayadi, ritm majburan sekinlashadimi" degan savollarga o‘tdi. Bu haftada e’lon qilinadigan ikki ma’lumot: AQShning makroiqtisodiy non-qishloq xo‘jaligi bandlik hisobotlari va CPI ma’lumotlari, aynan shu kutilmalarni qayta baholashda asosiy o‘zgaruvchilardan biri bo‘ladi.

AQSh hukumati uzoq muddatli to‘xtalishdan so‘ng, Mehnat statistikasi byurosi (BLS) shu hafta oktyabr va noyabr oylarining bandlik ma’lumotlarini birgalikda e’lon qiladi, eng ko‘p e’tibor qaratiladigani esa bugun soat 21:30 (UTC+8) e’lon qilinadigan non-qishloq xo‘jaligi bandlik hisobotidir. Hozirgi bozor kutilmasi: yangi non-qishloq xo‘jaligi bandligi faqat +55k, oldingi qiymat +110k dan ancha past.

Yuzaki qaraganda, bu "foiz stavkasi pasayishiga ijobiy" ma’lumotlar tuzilmasi, lekin muammo shundaki: agar bandlik juda tez sovusa, Federal Rezerv iqtisodiyotning sekinlashishidan xavotir olib, siyosat ritmini ehtiyotkorlik bilan o‘zgartirishni tanlaydimi? Agar bandlik ma’lumotlari "jarlikdek sovish" yoki tuzilmaviy yomonlashuvni ko‘rsatsa, Federal Rezerv aksincha, kutish pozitsiyasini tanlashi mumkin, ya’ni siyosatni tezlashtirish o‘rniga ehtiyotkorlik qiladi.

Endi CPI ma’lumotlariga qaraylik. Bandlik ma’lumotlariga nisbatan, 18 dekabr (UTC+8) e’lon qilinadigan CPI ma’lumotlari bozor tomonidan qayta-qayta muhokama qilinmoqda: CPI Federal Rezervga "men ham balansni tezlashtirishim kerak" degan sabab beradi, bu esa Yaponiyaning markaziy bankining qisqarishiga qarshi choradir?

Agar inflyatsiya ma’lumotlari tiklansa yoki yopishqoqligi oshsa, Federal Rezerv foiz stavkasi pasayishini saqlab qolsa ham, likvidlikni qaytarib olish uchun balansni tezlashtirishi mumkin, bu esa "nominal yumshatish" va "haqiqiy likvidlikni qisqartirish" o‘rtasida muvozanatni ta’minlaydi.

Keyingi aniq foiz stavkasi pasayishi eng erta 2026 yil yanvar oyidagi yig‘ilish oynasida bo‘lishi mumkin, vaqt esa hali uzoq. Hozirda, Polymarket 78% ehtimol bilan 28 yanvarda foiz stavkasi o‘zgarmaydi, foiz stavkasi pasayishi ehtimoli atigi 22%, ya’ni foiz stavkasi pasayishi bo‘yicha noaniqlik juda yuqori.

Bundan tashqari, bu hafta Angliya va Yevropa markaziy banklari ham o‘z yig‘ilishlarini o‘tkazib, pul-kredit siyosati pozitsiyalarini muhokama qiladi. Yaponiyaning allaqachon burilish qilgani, AQShning ikkilanayotgani, Yevropa va Angliyaning kuzatuvchi pozitsiyasida turgani sababli, global pul-kredit siyosati hozirda yuqori darajada farqlangan va bir yo‘nalishda harakat qilmayapti.

Bitcoin uchun bunday "bir xil bo‘lmagan likvidlik muhiti" ko‘pincha aniq qisqarishdan ham xavfliroq bo‘ladi.

Konchilar yopilmoqda, eski kapital ketishda davom etmoqda

Yana bir keng tarqalgan tahlil nuqtai nazari shuki: uzoq muddatli investorlar hali ham sotishni davom ettirmoqda va bu hafta sotish tezligi yanada oshdi.

Avvalo ETF institutsional sotuvlari, kunlik Bitcoin spot ETFlaridan taxminan 350 million dollar (taxminan 4,000 BTC) sof chiqim bo‘ldi, asosiy chiqim manbalari Fidelity’ning FBTC va Grayscale’ning GBTC/ETHE; Ethereum ETF bo‘yicha esa jami sof chiqim taxminan 65 million dollar (taxminan 21,000 ETH) bo‘ldi.

Masalan, juda qiziqarli jihat shundaki, Bitcoin AQSh savdo vaqtida nisbatan zaifroq harakat qilmoqda. Bespoke Investment statistikasi shuni ko‘rsatadiki: "BlackRock IBIT Bitcoin ETF savdosi boshlanganidan beri, agar yopilishdan keyingi davrda ushlab turilsa, daromad 222% bo‘ladi, lekin faqat savdo vaqtida ushlab turilsa, 40.5% zarar ko‘riladi."

Keyin esa zanjirda yanada aniqroq sotuv signallari paydo bo‘ldi.

15 dekabr (UTC+8) kuni Bitcoin birjalariga sof kirim 3,764 BTC (taxminan 340 million dollar) ga yetdi, bu bosqichli eng yuqori nuqta. Faqat Binance’ning o‘zi 2,285 BTC sof kirimga ega bo‘ldi, bu oldingi bosqichga nisbatan 8 baravar ko‘p, bu esa yirik investorlarning ommaviy depozit va sotuvga tayyorlanayotganini ko‘rsatadi.

Bundan tashqari, market-meykerlarning pozitsiyalari o‘zgarishi ham muhim fon omilidir. Masalan, Wintermute noyabr oxiridan dekabr boshigacha savdo platformalariga jami 1.5 milliard dollardan ortiq aktivlarni o‘tkazdi. Garchi 10–16 dekabr (UTC+8) oralig‘ida BTC pozitsiyasi 271 taga ko‘paygan bo‘lsa-da, bozor ularning yirik o‘tkazmalaridan biroz xavotirda.

Boshqa tomondan, uzoq muddatli investorlar va konchilar tomonidan sotuv ham juda katta e’tibor qozondi.

Zanjirda monitoring platformasi CheckOnChain Bitcoin hisoblash quvvatida almashinishni aniqladi, bu hodisa odatda konchilar bosim ostida va likvidlik qisqarayotgan davrda yuz beradi. Zanjir tahlilchisi CryptoCondom shunday dedi: "Bir do‘stim mendan konchilar va OG’lar o‘z BTC’larini sotishyaptimi, deb so‘radi. Ob’ektiv javob — ha, Glassnode’da konchilar sof pozitsiyasi va OG’larning uzoq muddatli BTC pozitsiyasi ma’lumotlarini ko‘rish mumkin."

Glassnode ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, so‘nggi 6 oy davomida harakat qilmagan OG’lar Bitcoin sotishni bir necha oydan beri davom ettirmoqda va bu 11 oy oxiridan fevral o‘rtalarigacha ancha tezlashgan.

Bundan tashqari, Bitcoin tarmog‘ining umumiy hisoblash quvvati ham pasaymoqda, 15 dekabr (UTC+8) holatiga ko‘ra, F2pool ma’lumotlariga ko‘ra, Bitcoin tarmog‘ining umumiy hisoblash quvvati hozirda 988.49EH/s, bu o‘tgan haftaning shu vaqtiga nisbatan 17.25% ga pasaygan.

Bu ma’lumotlar hozirgi "Xinjiang Bitcoin konlari ketma-ket o‘chirilmoqda" degan mish-mishlarga mos keladi. Nano Labs asoschisi va raisi Kong Jianping ham Bitcoin hisoblash quvvatining so‘nggi pasayishini tasdiqladi, har bir mashina o‘rtacha 250T (hisoblash quvvati) bo‘lsa, yaqinda kamida 400,000 ta Bitcoin kon mashinasi o‘chirilgan.

Umuman olganda, bu safargi pasayish omillari quyidagilar: Yaponiyaning markaziy banki birinchi bo‘lib qisqarishga o‘tdi va iyena arbitraj savdolarini bo‘shatdi; Federal Rezerv birinchi foiz stavkasi pasayishidan so‘ng keyingi yo‘nalishni aniq ko‘rsata olmadi, bu esa bozorni 2026 yil likvidligi bo‘yicha kutilmalarni pasaytirishga majbur qildi; zanjirda esa uzoq muddatli investorlar, konchilar va market-meykerlarning harakatlari narxlarning likvidlik o‘zgarishiga sezgirligini yanada oshirdi.