Mehmon: Avery Ching, Aptos hammuassisi va CEO
Intervyu va maqola muallifi: Anderson Sima, Foresight News bosh muharriri
2025 yilga kelib, stablecoinlar global strategik maydonga aylandi. Siyosiy markaz Washington, moliyaviy markaz Wall Street yoki Dubay va Gonkong kabi xalqaro markazlar – barchasi ushbu yangi yo‘nalishda raqobatlashmoqda.
Biroq, bu o‘zgarishning asosi olti yil avval qo‘yilgan edi. Silicon Valley’dan Mark Zuckerberg birinchi bo‘lib stablecoin yordamida to‘lov tizimini qayta qurishni taklif qilgan. Uning rejasiga ko‘ra, Facebook qamrab olgan 190 dan ortiq mamlakat va 3 milliarddan ortiq foydalanuvchi Libra nomli stablecoin’dan foydalanishi kerak edi – bu esa dunyo aholisining uchdan biridan ko‘prog‘i to‘g‘ridan-to‘g‘ri kripto olamiga kirishini anglatardi.
Lekin Zuckerbergning g‘oyasi juda oldinda edi, regulyatorlarning bosimi natijasida Libra loyihasi amalga oshmay qoldi, biroq Libra merosi Web3 olamiga ikkita muhim o‘yinchini olib keldi – Aptos va Sui.
Singapore Token 2049 tadbiri davomida, Foresight News Aptos asoschisi va CEO’si Avery Ching bilan intervyu o‘tkazdi. Avery Hawaii’da tug‘ilgan, AQSH Northwestern University’da kompyuter fanlari bo‘yicha PhD olgan, u Meta’da 10 yildan ortiq ishlagan va Libra, Novi kabi loyihalarning texnik ishlariga rahbarlik qilgan.
Libra loyihasi davom ettirilmay qolgach, Avery Ching va Meta’dan chiqqan bir guruh muhandislar 2022 yil atrofida Aptos public chain’ini yaratdi va 2024 yil oxirida CEO lavozimini egallab, Aptos’ni boshqarishda davom etdi.
Avery insonlarga iliq va xushmuomala, bu uning tug‘ilgan joyi – Hawaii’ning “Aloha” ruhini aks ettiradi, ya’ni boshqalarga, tabiatga va o‘z hayotiga yaxshi niyat, hurmat va hamdardlik bilan munosabatda bo‘lish. Quyida tahrirlangan intervyu mazmuni keltirilgan.
Foresight News: 2025 yilning yarmi o‘tdi, Aptos’ning birinchi yarmidagi taraqqiyotini bir so‘z bilan ifodalay olasizmi?
Avery Ching: Agar faqat bitta so‘z tanlashim kerak bo‘lsa, men “agressiv” so‘zini tanlardim. O‘tgan yillarda ko‘plab blockchain tarmoqlari umumiy L1 yoki L2 tarmoqlari edi, biz esa birinchi marta aniq maqsadga yo‘naltirilgan harakatlarni amalga oshirdik. Biz ikki sohada juda agressiv yondashuvni tanladik: birinchisi Decibel loyihasi orqali global savdo dvigatelini yaratish, ikkinchisi Shelby protokoli orqali markazlashmagan bulutli hisoblashni ilgari surish. Biz bu ikki texnologiyani kripto sohasining kelgusi uch-besh yildagi asosiy yo‘nalishlari deb hisoblaymiz va ularni tezlashtirish uchun bor kuchimizni sarflayapmiz.
Boshqa loyihalardan farqli o‘laroq, an’anaviy loyihalarda avval L1 va L2 bo‘ladi, keyin ekotizim quriladi. Biz esa L1 va ekotizimni bir-biriga chambarchas bog‘lashni, ularni hamkorlikda ishlashini xohlaymiz. Bu usul juda o‘ziga xos va agressiv deyish mumkin.
Foresight News: Decibel va Shelby’dan tashqari, Aptos jamoasi so‘nggi oylarda yana qanday muhim yutuqlarga erishdi?
Avery Ching: Men Aptos Labs nomidan gapiryapman, butun Aptos ekotizimi nomidan emas. Aptos ekotizimi ham loyihalar soni bo‘yicha kuchli o‘sishni ko‘rsatmoqda, masalan, Hyperion kabi loyihalar DeFi savdo hajmining sezilarli o‘sishiga turtki bo‘ldi. Hozirda Aptos savdo hajmi, TVL (umumiy bloklangan qiymat) va boshqa likvidlik ko‘rsatkichlari bo‘yicha eng yuqori o‘rinda turuvchi public chainlardan biri. Biz 100 millisekundgacha tezkor tranzaksiya tasdiqlash va bir sentdan kam tranzaksiya to‘lovini taklif qilamiz, bu esa hozirgi eng arzon va eng tezkor tarmoqlardan biri. Bu stablecoin’larning keng qabul qilinishiga yordam berdi, masalan, USDT, USDC, USDE, PYUSD va boshqalar, kelajakda yana ko‘proq stablecoin’lar qo‘shiladi. (Izoh: intervyudan keyingi kuni WLFI stablecoin USD1 Aptos’da ishga tushirilgani e’lon qilindi.)
Bundan tashqari, RWA ham Aptos ekotizimida juda faol. Bozor statistikalariga ko‘ra, biz RWA sohasida uchinchi o‘rinda turamiz, Franklin Templeton, BlackRock, Apollo kabi moliyaviy institutlar Aptos’da pul bozori fondlari va boshqa mahsulotlarni chiqarishmoqda. Bularning barchasi Aptos global savdo dvigateliga aylanayotganini, foydalanuvchilar soni, likvidlik va aktivlarning zanjirga o‘tkazilishi tez o‘sayotganini ko‘rsatadi.
Foresight News: Yaqinda DAT butun dunyoda mashhur bo‘lib ketdi, MicroStrategy kabi kompaniyalar bitcoin strategik zaxirasini oshirmoqda. Sizningcha, boshqa institutlar ham Aptos token’larini shunday strategiya bilan to‘plashadimi? Aptos bu tendentsiyani qanday baholaydi?
Avery Ching: Biz bir nechta hamkorlar bilan yaqindan ishlayapmiz, ETP va ETF’larni ishga tushirishga tayyorgarlik ko‘ryapmiz, Aptos’ning an’anaviy moliya (TradFi)dagi rolini o‘rganmoqdamiz. Aptos brendi, mahsuloti va tarixi bo‘yicha o‘ziga xos ustunlikka ega, bu esa an’anaviy moliyaviy institutlarga ishonch beradi. Biz Bitwise bilan hamkorlikda ETP’ni ishga tushirdik, ETF ham rivojlanmoqda. Agar Aptos DAT’ni ishga tushira olsa, biz Wall Street va kripto sohasidagi yaqin aloqalarimiz tufayli muvaffaqiyatga erishamiz deb ishonamiz.
Foresight News: Sizningcha, AQSH SEC Aptos’ga oid ETP yoki ETF’ni tasdiqlaydimi? Solana yoki Ripple kabi boshqa token’lar ham shunday imkoniyat uchun harakat qilmoqda.
Avery Ching: Menimcha, bu vaqt talab qiladi, lekin biz optimistikmiz. Regulyatsiya asta-sekin aniqlashmoqda, masalan, “Genius Act”ning ilgari surilishi, biz regulyatsiya jarayonida faol ishtirok etyapmiz, yetuk va yetuk bo‘lmagan tarmoqlar ta’rifini muhokama qilmoqdamiz. Aptos TradFi va DeFi’ni bog‘lashda juda yaxshi pozitsiyaga ega, bu esa regulyatsiya muhitida bizga ustunlik beradi.
Foresight News: Joriy yil avgust oyida siz AQSH Kongressida kriptovalyutalar haqida nutq so‘zladingiz. Bu juda o‘ziga xos tajriba bo‘ldi, nimalarni o‘rgandingiz?
Avery Ching: AQSH Kongressi Vakillar palatasi Qishloq xo‘jaligi qo‘mitasining tinglovida guvohlik berish uchun taklif etilganimdan faxrlanaman, biz to‘rtta vakilning biri edik va quruvchi sifatida o‘z qarashlarimizni baham ko‘rdik. Biz aniq bozor tuzilmasi ta’rifining muhimligini ta’kidladik. Hozir ko‘plab atamalar aniq emas, aniq qoidalar esa loyihalarni qanday qilib qonuniy tarzda ishga tushirish mumkinligini ko‘rsatadi. “Genius Act”ning rivojlanishi AQSH va butun dunyoda innovatsiyalarga yo‘l ochadi. Biz ijroiya hokimiyati va Kongress (Vakillar palatasi va Senat)ning qonunchilikni tezlashtirishdagi faoliyatidan juda xursandmiz.
Foresight News: Siyosat haqida gapirganda, Trump hukumati kripto sohasini sezilarli darajada ilgari surdi. Siz Trump haqida qanday fikrdasiz?
Avery Ching: Shubhasiz, Trump hukumati AQSH kripto kun tartibini ilgari surishda muhim rol o‘ynadi. “Stablecoin Transparency Act”, “Genius Act” va “Digital Asset Clarity Act” kabi qonunlarning rivojlanishi hukumatning harakatlari, jumladan, David Sacks (Oq uy sun’iy intellekt va kriptovalyutalar bo‘yicha maslahatchisi) tayinlanishi va Oq uy tomonidan AQSH DeFi rivoji bo‘yicha e’lon qilingan pozitsiya hujjati bilan bog‘liq. Bu siyosatlar nafaqat Kongressga, balki shtatlar va butun dunyo sohasiga ham chuqur ta’sir ko‘rsatmoqda.
Foresight News: Keyingi savol – Aptos 2025 yil ikkinchi yarmida qanday reja va o‘sish strategiyasiga ega?
Avery Ching: Birinchi yarmida biz kripto sohasining asosiy use-case’lariga e’tibor qaratdik va Decibel va Shelby kabi muhim hamkorliklarni o‘rnatdik. Hozir biz kod ishlab chiqish, mahsulotlarni qo‘llab-quvvatlash va keyingi avlod savdo va bulutli hisoblash tajribasini yaratishga to‘liq e’tibor qaratmoqdamiz. Shelby bo‘yicha biz AI, yaratuvchilar va korporativ sohada katta qiziqish ko‘ryapmiz, o‘nlab hamkorlar mahsulotimizdan foydalanishni xohlamoqda. Bu mahsulotlar kripto sohasida ilgari bo‘lmagan, biz hamkorlar bilan eng yaxshi ilovalarni ishlab chiqyapmiz.
Foresight News: Aptos qanday qilib ishlab chiquvchilar va foydalanuvchilarni jalb qiladi? Polymarket, Pump.fun kabi yirik loyihalar mashhur, Aptos qanday qilib yulduz loyihalar yaratadi?
Avery Ching: Web3 loyihalarining muvaffaqiyatli misollari ko‘p emas, Polymarket, SushiSwap, Hyperliquid va Pump.fun – muvaffaqiyatli misollardan ba’zilari. Aptos vertikal integratsiya strategiyasini qabul qilgan, biz faqat L1’da mahsulot qurish yetarli emas, butun texnologik stack bo‘ylab harakat qilish kerak deb hisoblaymiz. Bu mahsulot tajribasini yaxshilaydi va ekotizimning boshqa qismlarida innovatsiyani rag‘batlantiradi. Masalan, biz blok vaqtini soha yetakchisi bo‘lgan 100 millisekunddan kelasi oyda 65 millisekundga, hatto 20 millisekundga qisqartiramiz. Bu nafaqat tranzaksiya tezligini oshiradi, slippage’ni kamaytiradi, balki mikroto‘lovlar kabi yangi use-case’larni ham qo‘llab-quvvatlaydi. Bunday to‘liq stack optimizatsiyasi Aptos ekotizimiga katta muvaffaqiyat imkonini beradi.
Foresight News: So‘nggi yillarda markazlashmagan birja (DEX)lar juda mashhur bo‘ldi, siz DEX kelajagini qanday ko‘rasiz?
Avery Ching: DEX ajoyib mahsulot, masalan, Perp, u foydalanuvchilarga asosiy aktivlarni zanjirga yoki birjaga kiritmasdan leverage olish imkonini beradi. DEX’ning ustunligi – aktivlarni tezroq listing qilish va kengroq xalqaro auditoriyani qamrab olish, markazlashgan birjalar esa regulyatsiya bilan cheklangan. Biz global savdo dvigateli kelajak trendi bo‘lishiga ishonamiz, trafik asta-sekin zanjirga o‘tadi. Hyperliquid yaxshi boshlanish nuqtasi, lekin kelajakda yagona DEX bo‘lmaydi. Binance, Bybit, OKX kabi markazlashgan birjalar muvaffaqiyatli, DEX sohasida ham 10-20 ta muvaffaqiyatli birja bo‘ladi, Decibel esa yetakchi bo‘lishga intiladi.
Foresight News: Aptos qanday qilib ko‘plab L1 tarmoqlari orasida ajralib turadi?
Avery Ching: Biz o‘zimizni umumiy L1 sifatida emas, balki global treyderlar uchun uy, global savdo dvigateliga e’tibor qaratgan tarmoq sifatida pozitsiyalamoqdamiz. Biz asosiy texnologiya, zanjir va kodni optimallashtirib, eng yaxshi savdo va markazlashmagan bulutli hisoblash tajribasini taqdim etamiz. Bu bizning asosiy farqlovchi ustunligimizdir.
Foresight News: AI, RWA va on-chain trading kabi yangi sohalarda, Aptos qaysi yo‘nalishni eng istiqbolli deb biladi?
Avery Ching: Global savdo dvigateli ko‘plab sohalarni qamrab oladi. RWA bo‘yicha biz aktivlar nafaqat zanjirga o‘tkazilishini, balki birjalarda ham savdo qilinishini xohlaymiz, masalan, kreditlarni mahsulot sifatida paketlab, savdo qilish. AI bo‘yicha Shelby ma’lumotlar ruxsati va savdo bozori, masalan, internet yoki avtopilot mashinalar orqali yaratilgan ma’lumotlarni zanjirga o‘tkazib, AI trening yoki inference uchun savdo qilishga e’tibor qaratadi. Bu qiymat yaratish (Shelby) va qiymat almashinuvi (Decibel) innovatsion flywheelini hosil qiladi.
Foresight News: AI kripto sohasida keng qamrovli qabul qilish uchun kirish nuqtasi bo‘ladimi yoki bu shunchaki pufakmi?
Avery Ching: AI maqsadli use-case’larni talab qiladi. Shelby AI treningi uchun infratuzilma va ma’lumotlar bozoriga e’tibor qaratadi, savdo sohasida esa AI aqlli portfellar yaratishda, masalan, Decibel orqali dinamik balanslashda ishlatilishi mumkin. Kelajakda AI agentlar foydalanuvchilar nomidan savdo, to‘lov va boshqa operatsiyalarni amalga oshirishi, kripto va an’anaviy internetni bog‘lashi mumkin. Use-case aniq bo‘lsa, AI kripto sohasida ulkan salohiyatga ega.
Foresight News: Stablecoin’lar kripto sohasining muhim qismi, siz ularning kelajagini qanday ko‘rasiz?
Avery Ching: Stablecoin’lar fiat valyutani tokenlashtirgan on-chain aktivlar bo‘lib, ba’zida daromad ham beradi. Ular birjalarning asosiy use-case’i, past xarajat va tezkor tasdiqlash tufayli Aptos’da keng qabul qilinmoqda. Biz Bitso va Yellow Card kabi hamkorlar bilan rivojlanayotgan bozorlarda to‘lov use-case’larini o‘rganmoqdamiz, shuningdek, maxfiylik texnologiyalari (masalan, balansni yashiruvchi confidential transaction’lar) va Web2 autentifikatsiyasi (masalan, Google yoki Apple akkaunt orqali kirish) orqali foydalanuvchi tajribasini yaxshilayapmiz. Aptos’ning past to‘lovi va yuqori throughput’i uni stablecoin trading uchun ideal platformaga aylantiradi.
Masalan, bugun men o‘z dollarimni yevroga almashtirishda qiynalaman, biror joyga borishim, kurs bo‘yicha, ma’lum bir tashkilotning ish vaqtida borishim kerak. Lekin kripto sohasida men bir tugmani bosaman va hozirning o‘zida istalgan stablecoin’ni olishim mumkin.
Foresight News: Aptos APT’ni ekotizimning asosiy tokeni sifatida qanday ishlatadi?
Avery Ching: APT – Aptos ekotizimidagi token iqtisodiyotining asosiy poydevori. Avvalo, u Aptos tarmog‘ida gas to‘lovi sifatida ishlatiladi, tranzaksiya tugagach, bu gas to‘liq yo‘q qilinadi. Shu bilan birga, u tarmoq staking xavfsizligini ham ta’minlaydi. Shuning uchun staking qiluvchilar APT mukofotlarini olishadi, chunki ular tarmoqni hujumlardan himoya qilishadi. Bundan tashqari, u boshqaruv va boshqa funksiyalarda ham ishlatiladi; shuning uchun u Aptos tarmog‘ining juda muhim funksional va foydali tokenidir. Shunday bo‘lsa-da, biz APT’ni davlat infratuzilmasi kabi ko‘rishni xohlaymiz, unda yo‘llar, xizmatlar va soliqlar bor, oxir-oqibat Meta, Amazon va Tesla kabi kompaniyalarga iqtisodiy o‘sish imkonini beradi.
Xuddi shunday, biz Aptos ustida ajoyib bizneslar qurilishini xohlaymiz, Aptos’da juda muvaffaqiyatli loyihalar yoki kompaniyalar yaratilishini ko‘rishni istaymiz. Biz o‘z loyihalarimiz – Decibel va Shelby orqali kelajakdan juda xursandmiz, lekin yana ko‘plab yangi loyihalar ham Aptos’ning noyob imkoniyatlaridan foydalanadi. Biz eshitayotganimiz – korxonalar keng ko‘lamda joriy qilishni xohlaydi. Ular 100 ming, 5 million haqiqiy foydalanuvchiga ega, lekin blockchain olamida bunday miqyos, kechikish va xarajat muammolarini hal qila oladigan tarmoqlar juda kam. Aptos – bu uchala shartni ham qondira oladigan yagona tarmoq, biz an’anaviy yirik kompaniyalar bilan hamkorlik qilishdan juda xursandmiz va bu bizning ishonchimiz manbai.
Foresight News: Agar siz tarixiy yoki zamonaviy istalgan inson bilan birga kechki ovqat qilishingiz mumkin bo‘lsa, kimni tanlardingiz?
Avery Ching: Men Elon Musk’ni tanlardim. U ajoyib innovator, Tesla, X va SpaceX texnologik yutuqlari hayratlanarli. U bilan Aptos’ning kengaytiriladigan texnologiyasidan foydalanib, keyingi avlod AI yoki blockchain mahsulotlarini ishlab chiqish haqida suhbatlashish juda hayajonli bo‘lardi.
