Ma'lumotlar "qora tuynugi"da bir nur! CPI ma'lumotlari tez orada e'lon qilinadi, lekin bu "yaxshi xabar" emasmi?

Federal agentliklar deyarli yigirma kundan ortiq vaqt davomida iqtisodiy hisobotlarni e’lon qilmagan, AQSh hukumatining yopilishi muhim ma’lumotlarning uzilishiga olib keldi va allaqachon noaniq bo‘lgan iqtisodiy istiqbolga yanada ko‘proq soya soldi.

Biroq, juma kuniga kelib, bu holat, qisqa muddatga bo‘lsa-da, o‘zgaradi. AQSh Mehnat Statistikasi Byurosi shu kuni sentabr oyining iste’mol narxlari indeksi (CPI) hisobotini e’lon qiladi.

Sentyabr oyidagi CPI hisobotini uzoq kutganlar uchun bu ma’lumot bir oz taskin beradi, chunki u AQShdagi narxlar harakati haqida tezkor tasavvur beradi.

Bu hisobot deyarli bir martalikdir: Mehnat Statistikasi Byurosi xodimlari bu oyda ofisga qaytarildi, shunda hukumat kelasi yilgi ijtimoiy ta’minot to‘lovlarini moslashtirish bo‘yicha qonuniy talabni bajara oladi. Sentyabr oyidagi CPI 2026 yil uchun yashash xarajatlarini moslashtirishda zarur bo‘lgan so‘nggi ma’lumotdir.

Shu sababli, CPI hisoboti e’lon qilingach, federal iqtisodiy ma’lumotlar yana sukutga cho‘madi, hukumat qayta ochilmaguncha. Hisobotning o‘zi haqida esa, iqtisodchilar, kechikib e’lon qilinishiga qaramay, asosiy ma’lumotlarning to‘liqligidan xavotirda emasliklarini aytishmoqda.

Inflyatsiya yana 3% ga qaytadimi?

Iqtisodchilar taxmin qilishicha, eng so‘nggi CPI ma’lumotlari o‘tgan oyda keng tarqalgan tovar va xizmatlar narxi 0.4% ga oshganini ko‘rsatadi, bu esa odatdagidan yuqori. Bu yillik inflyatsiya darajasini 2.9% dan 3.1% ga oshiradi, bu esa bir yildan ortiq vaqtdagi eng tez o‘sish bo‘ladi.

Narxlarning oshishiga bir nechta omillar sabab bo‘lmoqda, jumladan, benzin, oziq-ovqat va bojxona tariflari ta’sirida bo‘lgan tovarlar narxining oshishi, shuningdek, xizmatlar sohasi – ayniqsa, uy-joy – inflyatsiyasining kutilganidan sekinroq pasayishi.

Wells Fargo katta iqtisodchisi Michael Pugliese intervyusida ta’kidlashicha, inflyatsiya oxirgi marta 2% dan past bo‘lgan payt 2021 yil fevralida edi.

U shunday dedi: “Makro darajada bu bizga eslatadi: inflyatsiya nazoratdan chiqsa, uni qayta 2% ga tushirish qanchalik qiyin va u maqsaddan uzoqlashgandan so‘ng uni qaytarish naqadar mushkul.”

Oziq-ovqat yanada qimmatlashdi

Amerikalik iste’molchilar deyarli besh yildan beri narxlarning tez o‘sishiga chidashmoqda (bu davrda ikki yil davomida narxlar o‘sishi odatdagidan ancha yuqori bo‘lgan). Biroq, yillar davom etgan yuqori inflyatsiya ularga qimmatga tushdi.

Agrar biznes va qishloq kompaniyalariga moliyaviy xizmatlar ko‘rsatuvchi CoBank oziq-ovqat va ichimliklar bo‘yicha katta tahlilchisi Billy Roberts ta’kidlashicha, 2020 yildan 2024 yilgacha oziq-ovqat narxlari 24% ga oshgan.

U dedi: “Biz ko‘ryapmizki, bu yil inflyatsiya darajasi pasaygan bo‘lsa-da, haqiqiy ta’sirini uning yig‘indi effekti ko‘rsatmoqda.”

Mehnat Statistikasi Byurosi ma’lumotlariga ko‘ra, avgust oyida oziq-ovqat do‘konlari narxlari 0.6% ga oshdi, bu so‘nggi uch yildagi eng katta oylik o‘sishdir. Iqtisodchilar sentabr oyida o‘sish biroz yumshoqroq bo‘lishini kutishmoqda, lekin ayrim toifadagi narxlarning oshishi og‘riqli bo‘lishi mumkin.

Masalan, uzoq davom etgan qurg‘oqchilik sabab qoramol soni kamaygani uchun so‘nggi yillarda mol go‘shti narxi keskin oshdi, iqlim o‘zgarishi tufayli ta’minotda uzilishlar bo‘lgan kakao va qahva narxlari esa endi bojxona tariflari bosimi ostida yana oshmoqda.

Roberts ta’kidlashicha, Halloween uchun mahsulot zaxiralayotgan iste’molchilar hozirda bu ta’sirni sezmoqda. U qayd etdi: kakao narxi “hali ham 2022-2023 yillardagi darajadan ikki, hatto uch baravar yuqori.”

U qo‘shimcha qildi: “Bu mahsulotlarni iste’molchilar har hafta xarid qilmasligi mumkin, lekin Halloween uchun ular ko‘p miqdorda sotib olishmoqda. Bu narxlar iste’molchilarga sezilarli narx zarbasini yetkazadi.”

K-tip iqtisodiyotining farqlovchi ta’siri

RSM bosh iqtisodchisi Joe Brusuelas ta’kidlashicha, oziq-ovqat narxlari va shuningdek oshib borayotgan elektr energiyasi narxi ko‘plab amerikaliklar uchun og‘riqli nuqta bo‘lib qolmoqda.

Bu toifalardan tashqari, Brusuelas xizmatlar bilan bog‘liq inflyatsiyaga – masalan, aviachiptalar va boshqa ixtiyoriy xarajat sohalariga – va bu sohalarda inflyatsiya hanuz yuqoriligicha qolayotganiga e’tibor qaratishini aytdi.

U dedi: “Meni tashvishga solayotgan narsa shuki, qattiq va barqaror xizmatlar sohasi xarajatlari, oziq-ovqat va kommunal xizmatlar narxining doimiy o‘sishi o‘rta va past daromadli oilalarga katta bosim o‘tkazmoqda. Bu biz ko‘p gapiradigan K-tip iqtisodiyotining namunasidir, bu iqtisodiyotda mamlakat aholisi 40% yaxshi hayot kechirmoqda.”

Moody’s Analytics kompaniyasining yaqinda o‘tkazgan tahliliga ko‘ra, mamlakatdagi yuqori daromadli qatlam (ular aksiyalarning keskin o‘sishi, ish haqi va uy-joy boyligining oshishidan foyda ko‘rmoqda) umumiy xarajatlarda yanada katta ulushga ega bo‘lmoqda.

Brusuelas qo‘shimcha qildi: “Past daromadli bozor esa butunlay boshqa bir haqiqatdir.”