Ethereum asoschilaridan biri Vitalik Buterin tezroq isbotlash tizimlari uchun GKR protokolini taqdim etdi

Vitalik Buterin Ethereum’ning isbotlarni tekshirish va kengaytirish bo‘yicha yondashuvini kelgusi yillarda tubdan o‘zgartirishi mumkin bo‘lgan yangi tadqiqotini baham ko‘rdi.

Vitalik Buterin GKR protokolini, nol bilimli hisob-kitoblarni tezroq va samaraliroq qilish uchun mo‘ljallangan ilg‘or isbot tizimini taqdim etdi.

2023-yil 20-oktabrda shaxsiy blogi vitalik.eth.limoda e’lon qilingan yangi qo‘llanmada Buterin Goldwasser–Kalai–Rothblum protokolini batafsil tushuntirib berdi. Bu rekursiv isbotlarni yig‘ish usuli Ethereum (ETH) tarmog‘ida kengayish va tekshirish jarayonini butunlay o‘zgartirish imkoniyatiga ega.

GKR protokoli va isbot samaradorligining kelajagi

GKR ramkasi katta hisob-kitoblarni zanjirda kam yuk bilan tekshiradi va murakkab kriptografik isbotlarni soddalashtiradi. Buterin GKR isbotlarni logarifmik vaqtda, qimmat oraliq majburiyatlarsiz qayta ishlashini ta’kidlaydi, bu uni an’anaviy ZK-SNARK yoki STARK tizimlariga nisbatan ancha samarali qiladi.

O‘z postida Buterin Lev Soukhanov, Zhenfei Zhang va Zachary Williamson’ni fikr-mulohazalari va ko‘rib chiqishlari uchun minnatdorchilik bildiradi va GKR’ning asosiy kuchi uning kengayuvchanligida ekanini ta’kidlaydi. “Bu yirik hashlar va neyron tarmoq uslubidagi hisob-kitoblarni isbotlash uchun tabiiy mos keladi”, deb yozadi u va protokolning blockchain hamda AI yuklamalari uchun mosligini ko‘rsatadi.

Protokol dizayni sababli, isbotlovchilar oraliq bosqichlarda majburiyatlarni kiritmasliklari mumkin, bu esa xarajat va hisoblash yukini kamaytiradi. GKR o‘zi nol bilimli bo‘lmasa-da, uni maxfiylik uchun ZK-SNARK yoki STARK qatlamlariga o‘rash mumkin, bu qisqalik va maxfiylikni birlashtiradi.

Ethereum’ning yo‘l xaritasidagi muhim bo‘lak

GKR Buterin’ning “Lean Ethereum” — soddalashtirilgan va kvantga chidamli tarmoq dizayni haqidagi kengroq qarashlariga mos keladi. Bu Ethereum’ning tezroq yakuniylik, rolluplar uchun isbotlarni yig‘ish va nol bilimli kengayuvchanlik sari harakatini bevosita qo‘llab-quvvatlaydi.

Bu nashr Buterin tomonidan ilgari ilgari surilgan bir nechta tashabbuslarni, masalan, layer-2 tarmoqlari o‘rtasida ilg‘or o‘zaro ishlash vositalari, tugun saqlashini minimallashtirish uchun qisman holatsiz mijozlar va ZK orqali boshqaruv kabi takliflarni davom ettiradi. Ularning barchasi Ethereum’ni yanada samarali, maxfiy va kirish uchun oson qilishga qaratilgan.

Ethereum’ning kriptografik asoslari ishlab chiquvchilar GKR asosidagi tizimlar bilan tajriba o‘tkazishni boshlashi bilan yengil va tezroq bo‘lishi mumkin, bu esa Buterin’ning kengayuvchan va isbotlangan hisob-kitoblar haqidagi uzoq muddatli maqsadini amalga oshirishga yordam beradi.